Họ ở trong những ngôi nhà được cất lên theo phương châm "Nhà nước hỗ trợ, cộng đồng giúp đỡ, hộ gia đình tham gia đóng góp" từ Quyết định số 48/2014/QĐ-TTg của Chính phủ hỗ trợ người nghèo ở 14 tỉnh miền Trung xây dựng nhà ở phòng, tránh bão, lụt.

Giúp gia đình, giúp luôn hàng xóm

Chúng tôi về huyện Lệ Thủy, vùng bị ngập lụt nặng nhất cũng là nơi nước rút muộn nhất của tỉnh Quảng Bình không khỏi bàng hoàng khi hầu hết tài sản của bà con trong vùng vùng lũ đã bị nước cuốn trôi. Nhiều gia đình trắng tay, lâm vào cảnh "màn trời, chiếu đất". Nhưng vẫn có nhiều ngôi nhà an toàn trong lũ dữ.

Căn nhà vượt lũ của gia đình ông Nguyễn Văn Được được xây từ nguồn vốn vay của Ngân hàng CSXH tỉnh Quảng Bình đã giúp gia đình ông không bị lâm vào cảnh trắng tay như các hộ gia đình khác ở địa phương.

Căn nhà tránh lũ của bà Trương Thị Tình (ở đội 2 Mai Xá, xã Gio Linh, huyện Gio Linh, Quảng Trị). Ảnh: Trang Trung

Ngân hàng CSXH cũng đề nghị Chính phủ cấp vốn kịp thời cho ngân hàng để thực hiện cho vay đến các đối tượng thụ hưởng. Đối với UBND các cấp cần chỉ đạo việc rà soát, xét duyệt, xác nhận đối tượng thụ hưởng kịp thời, chính xác để Ngân hàng CSXH có cơ sở triển khai cho vay theo đúng quy định và đúng thời gian.

Chỉ vào vạch nước ngập để lại sau khi rút gần chạm sát tầng 1 của nhà mình, ông Được không khỏi bùi ngùi: "May nhờ cái chòi, không có cái chòi đó không biết ngồi ở đâu, gay lắm".

Tương tự, gia đình chị Dương Thị Trình cũng là một trong những hộ may mắn không thiệt hại nhiều trong lũ. Trước đó, với 15 triệu đồng vay từ Ngân hàng CSXH cùng tiền dành dụm, gia đình chị đã cất được căn nhà này. "Nhờ căn nhà này mà có chỗ trốn, chứ không mạ con cũng không biết đứng chỗ mô mà tránh"- chị kể.

Đợt lũ vừa qua, toàn xã Sơn Thủy, huyện Lệ Thủy đã bị cô lập trong nhiều ngày. Nhà ngập thấp nhất cũng đến 2/3 tường, nhà cao nhất thì lút mái. Chính vì vậy, căn nhà chống lũ không chỉ là chỗ trú ẩn của gia đình chị Trình còn cho nhiều bà con làng xóm thôn Mỹ Hòa, xã Sơn Thủy, huyện Lệ Thủy trú qua những ngày mưa lũ.

Trong lũ dữ, gần 2.500 ngôi nhà vượt lũ khác ở Quảng Bình vẫn hiên ngang, kiên cố. Điều đó cũng có nghĩa ít nhất từng đó hộ dân sống an bình trong trận lũ lịch sử này. Giám đốc Ngân hàng CSXH tỉnh Quảng Bình Trần Văn Tài cho biết, kể từ khi triển khai Quyết định số 48 đến nay, chi nhánh đã chủ động tiếp cận, khuyến khích các hộ nghèo xây nhà chống lũ. Đến nay, chi nhánh đã giải ngân cho vay được gần 68% số hộ theo đề án.

Một quyết sách đúng đắn

Những hình ảnh ấm áp từ các ngôi nhà tránh lũ cũng có thể tìm thấy trên nhiều địa bàn của tỉnh Quảng Trị.

Ngồi trong căn nhà khô ráo và ấm áp sau khi cơn lũ đi qua, bà Trương Thị Tình (ở đội 2 Mai Xá, xã Gio Linh, huyện Gio Linh) cảm thấy mình đã rất may mắn và có quyết định đúng đắn khi vay vốn Ngân hàng CSXH xây nhà tránh lũ. 15 triệu đồng vay từ năm 2015 cùng tích cóp gia đình đã giúp bà có căn nhà kiên cố vừa đảm bảo an toàn cho gia đình vừa giữ gìn được tài sản tích cóp từ mồ hôi công sức và những đồng vốn Ngân hàng CSXH cho vay để chăn nuôi lợn.

Giám đốc Ngân hàng CSXH tỉnh Quảng Trị cho biết, chi nhánh đã cho 1.439 hộ nghèo vay để xây nhà tránh lũ theo Quyết định số 48. Với những hộ gia đình chính sách không có trong đề án, Chi nhánh cũng đã tận dụng các nguồn vốn hỗ trợ người dân xây sửa nhà mới để an cư lập nghiệp.

Với việc triển khai rộng và giám sát hiệu quả tại 14 tỉnh miền Trung, đến nay, số hộ vay xây nhà theo Quyết định 48 đang còn dư nợ là 13.148 khách hàng với tổng dư nợ 192,91 tỷ đồng. Trong đó, từ đầu năm 2020 đến 30/9/2020 đã giải ngân cho 453 hộ vay với doanh số gần 6,8 tỷ đồng. Tuy nhiên, thực tế khảo sát tại các địa bàn cho thấy, vẫn còn những nút thắt khiến Ngân hàng CSXH chưa thể đẩy nhanh việc hỗ trợ xây nhà phòng, tránh lũ. Như việc mức hỗ trợ của ngân sách và mức cho vay của Ngân hàng CSXH 15 triệu đồng quá thấp so với nhu cầu vốn cần thiết để hoàn thành một ngôi nhà phòng, tránh bão, lụt.

Thậm chí ở một số địa phương kể cả khi có thêm nguồn hỗ trợ 30 triệu đồng/căn nhà tránh lũ do Quỹ Khí hậu xanh (GCF) tài trợ, người dân vẫn không mặn mà. Vì vậy, vốn cho vay nhà tránh lũ còn nhưng giải ngân rất chậm. Thêm vào đó, một số hộ dân đã làm nhà, nhưng sai quy định nên UBND cấp xã không xác nhận tiến độ làm nhà nên không đủ điều kiện để Ngân hàng CSXH giải ngân cho vay.

Giám đốc Ngân hàng CSXH tỉnh Quảng Bình Trần Văn Tài kiến nghị Chính phủ và bộ ngành cùng nghiên cứu để kéo dài chương trình cho vay của hộ nghèo để xây dựng nhà ở, phòng chống bão lụt và kể cả nâng mức cho vay lên và mức hỗ trợ ngân sách nhà nước lên đồng thời cũng lên mở rộng đối tượng hộ cận nghèo cũng có thể vay.