Nhưng cái bóng của ông Lai vẫn bao trùm lên một trong những câu chuyện tham nhũng kịch tính nhất từng xảy ra ở Trung Quốc - một câu chuyện hiện đang khiến giới tài chính lo lắng.

Ông Lai Xiaomin năm 2016. Ảnh: Bloomberg

Ông Lai Xiaomin là cựu chủ tịch của Huarong, một trong những công ty quản lý tài sản do nhà nước kiểm soát lớn nhất Trung Quốc, bị cáo buộc tội nhận hối lộ gần 1,8 tỷ nhân dân tệ (277 triệu USD).

“Số tiền hối lộ mà Lai Xiaomin nhận là cực kỳ lớn, hoàn cảnh phạm tội đặc biệt và ảnh hưởng đến xã hội một cách nghiêm trọng”, báo cáo trích dẫn Tòa án nhân dân tối cao Trung Quốc cho biết.

Từ Hong Kong đến London đến New York, những câu hỏi luôn nóng được đặt ra. Liệu chính phủ Trung Quốc có đứng sau 23,2 tỷ USD mà ông Lai đã vay trên thị trường nước ngoài - hay các nhà đầu tư trái phiếu quốc tế sẽ phải nuốt lỗ? Liệu các doanh nghiệp nhà nước chủ chốt như Huarong vẫn còn quá lớn để sụp đổ?

Câu trả lời sẽ có ý nghĩa rất lớn đối với Trung Quốc và các thị trường trên khắp châu Á. Nếu Huarong không trả được đầy đủ các khoản nợ của mình, điều này sẽ gây ra mối nghi ngờ về một nguyên lý cốt lõi của đầu tư Trung Quốc: chính phủ giả định ủng hộ các doanh nghiệp nhà nước quan trọng.

Owen Gallimore, trưởng bộ phận chiến lược tín dụng của Tập đoàn Ngân hàng Australia & New Zealand cho biết: “Việc vỡ nợ tại một công ty quốc doanh trung ương như Huarong là chưa từng có. Ông nói, nếu một điều gì đó xảy ra, nó sẽ đánh dấu “một thời điểm khởi đầu” cho thị trường tín dụng Trung Quốc và châu Á”.

Không phải kể từ cuộc khủng hoảng tài chính châu Á cuối những năm 1990, vấn đề này lại trở nên nặng nề như vậy. Trái phiếu Huarong - một trong những khoản nợ của doanh nghiệp nhà nước (DNNN) được nắm giữ rộng rãi nhất trên toàn thế giới - gần đây đã giảm xuống mức thấp kỷ lục khoảng 52 cent trên 1 đồng đô la, một thực tế chưa từng xảy ra đối với một DNNN.

Huarong nợ các trái chủ trong và ngoài nước số tiền tương đương 42 tỷ USD. Theo dữ liệu tổng hợp của Bloomberg, khoảng 17,1 tỷ USD trong số đó sẽ đến hạn vào cuối năm 2022.

Huarong được coi là một “ngân hàng xấu”, một kho lưu trữ an toàn cho hàng tỷ đô la trong các khoản vay chua chát dành cho các công ty nhà nước. Cùng với ba ngân hàng xấu khác, Huarong đã hoán đổi các khoản nợ quá hạn lấy cổ phần tại hàng trăm doanh nghiệp nhà nước lớn và trong quá trình này, đã giúp xoay chuyển những kẻ thua lỗ triền miên như Tập đoàn Dầu khí & Hóa chất khổng lồ Trung Quốc.

Sau khi ông Lai tiếp quản vào năm 2012, Huarong đã vươn xa hơn, đẩy mạnh sang lĩnh vực ngân hàng đầu tư, quỹ tín thác, bất động sản và định vị mình là một công ty quan trọng trong ngành tài chính trị giá 54 nghìn tỷ USD của Trung Quốc.

Không lâu sau, các ngân hàng toàn cầu đã gõ cửa. Ví dụ, vào năm 2013, Shane Zhang, đồng giám đốc ngân hàng đầu tư khu vực Châu Á - Thái Bình Dương tại Morgan Stanley, đã gặp ông Lai. Zhang cho biết công ty của ông ấy “rất lạc quan” về tương lai của Huarong, theo một tuyên bố được đăng trên trang web của Huarong vào thời điểm đó.

Trước khi Huarong niêm yết cổ phiếu tại Hồng Kông vào năm 2015, công ty đã bán 2,4 tỷ USD cổ phần cho một nhóm các nhà đầu tư bao gồm Warburg Pincus, Goldman Sachs Group Inc. và quỹ tài sản có chủ quyền của Malaysia. BlackRock Inc. và Vanguard Group cũng đã mua lại rất nhiều cổ phiếu, theo dữ liệu do Bloomberg tổng hợp. Cổ phiếu đã sụt giảm 67% kể từ khi niêm yết.

Ông Lai không gặp khó khăn gì trong việc tài trợ cho những tham vọng lớn của mình. Một lý do lớn: Mọi người đều nghĩ rằng Bắc Kinh sẽ luôn đứng sau một công ty chủ chốt như Huarong. Công ty dễ dàng vay tiền trên thị trường nước ngoài với lãi suất thấp tới 2,1%.Công ty vẫn vay nhiều hơn trên thị trường liên ngân hàng trong nước. Ông Lai đã biến Huarong thành một công ty cho vay bóng tối quyền lực, mở rộng tín dụng cho các công ty bị các ngân hàng quay lưng.

Sự thật đã đen tối hơn. Ông Lai đã thanh toán các khoản vay mà không có sự giám sát của hội đồng quản trị hoặc ủy ban quản lý rủi ro.

Một nhân viên tín dụng ở Huarong cho biết đích thân ông Lai đã gọi điện cho hầu hết các khoản vay của công ty ở nước ngoài do bộ phận của cô bảo lãnh.

Theo một giám đốc điều hành tại một ngân hàng nhà nước, tiền cũng chảy vào các dự án được ngụy trang như một phần trong nỗ lực xây dựng đường sắt, bến cảng và hơn thế nữa của Trung Quốc trên khắp thế giới - cái gọi là Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường. Huarong đã không trả lời ngay lập tức các câu hỏi về hoạt động cho vay của mình.

Huarong đã kiếm được hơn một nửa trong số 510 tỷ nhân dân tệ trong số các khoản nợ khó đòi được các ngân hàng Trung Quốc xử lý vào năm 2016. Vào thời kỳ đỉnh cao, đế chế rộng lớn của ông Lai có gần 200 đơn vị trong và ngoài nước. Ông từng khoe vào năm 2017 rằng Huarong, đã lên sàn chứng khoán Hồng Kông, cũng sẽ sớm lên sàn ở Trung Quốc đại lục.

Ông Lai bị bắt vào năm 2018 và sau đó đã thú nhận hàng loạt tội phạm kinh tế trong một chương trình truyền hình của nhà nước. Ông ấy nói về việc hàng đống tiền mặt được đổ vào một căn hộ ở Bắc Kinh mà ông ấy gọi là “siêu thị”. Các nhà chức trách cho biết họ đã phát hiện ra 200 triệu nhân dân tệ ở đó. Bất động sản đắt tiền, đồng hồ xa xỉ, nghệ thuật, vàng - danh sách kho báu của ông Lai trải dài.

Vào tháng Giêng vừa qua, ông Lai đã bị Tòa án Nhân dân Trung cấp ở Thiên Tân kết tội nhận hối lộ 277 triệu USD năm 2008 đến năm 2018. Ông bị xử tử ba tuần sau đó - một hình phạt tử hình hiếm gặp đối với tội phạm kinh tế. Một số người coi vụ hành quyết như một thông điệp từ nhà lãnh đạo Trung Quốc, Tập Cận Bình: chiến dịch trấn áp tham nhũng của tôi sẽ tiếp tục.

Tại Huarong, thu nhập ròng của công ty đã giảm mạnh 95% từ năm 2017 đến năm 2019, xuống còn 1,4 tỷ nhân dân tệ và sau đó giảm 92% trong nửa đầu năm 2020. Tài sản giảm 165 tỷ nhân dân tệ.

Vào ngày 1 tháng 4, Huarong thông báo rằng sẽ trì hoãn việc công bố kết quả kinh doanh năm 2020, nói rằng kiểm toán viên của họ cần thêm thời gian. Tạp chí Caixin có ảnh hưởng trong tuần này đã công khai suy đoán về số phận của Huarong, bao gồm cả khả năng phá sản.

Theo những người quen thuộc với vấn đề này, Huarong đã đề xuất một cuộc tái cơ cấu sâu rộng. Kế hoạch này sẽ liên quan đến việc giảm tải các hoạt động kinh doanh không cốt lõi, thua lỗ.

Các giám đốc điều hành của công ty đã gặp gỡ các đồng nghiệp tại các ngân hàng nhà nước để xoa dịu những lo ngại của họ trong hai tuần qua, một quan chức Huarong cho biết.

Bộ tài chính Trung Quốc đã đưa ra một khả năng khác: chuyển cổ phần của mình tại Huarong cho một đơn vị thuộc quỹ tài sản có chủ quyền của quốc gia để sau đó có thể giải quyết các vấn đề nợ nần. Các nhà quản lý đã tổ chức một số cuộc họp để thảo luận về hoàn cảnh của công ty, theo những người quen thuộc với vấn đề này.

Trong một phản hồi qua email cho các câu hỏi từ Bloomberg, Huarong cho biết họ có "đủ thanh khoản" và có kế hoạch công bố ngày dự kiến ​​công bố thu nhập năm 2020 sau khi tham khảo ý kiến ​​của các kiểm toán viên. Cơ quan quản lý ngân hàng và bảo hiểm của Trung Quốc đã không trả lời ngay lập tức yêu cầu tìm kiếm bình luận về tình hình của Huarong.

Căng thẳng gia tăng

Các vụ vỡ nợ trái phiếu trong nước của các công ty nhà nước Trung Quốc đạt kỷ lục vào năm 2020

Nguồn: Fitch Ratings; dữ liệu cho quý đầu tiên năm 2021.

Có một điều chắc chắn rằng: Huarong là một phần của một vấn đề lớn hơn nhiều ở Trung Quốc. Các doanh nghiệp nhà nước đang gánh khoản nợ tương đương 4,1 nghìn tỷ USD, và ngày càng nhiều doanh nghiệp trong số đó đang phải vật lộn để duy trì mối quan hệ với các chủ nợ. Tổng cộng, các DNNN đã gia hạn kỷ lục 79,5 tỷ nhân dân tệ trái phiếu địa phương vào năm 2020, nâng tỷ lệ thất bại trong thanh toán trong nước lên 57% từ mức chỉ 8,5% một năm trước đó, theo Fitch Ratings. Con số này đã tăng lên 72% trong quý đầu tiên của năm 2021.

Các làn sóng chấn động từ Huarong và các vấn đề nợ rộng hơn này chỉ bắt đầu vang dội thông qua nền tài chính Trung Quốc. Việc dỡ bỏ toàn bộ hoặc một phần đế chế cũ của ông Lai sẽ cho thấy Bắc Kinh sẵn sàng chấp nhận nỗi đau ngắn hạn để tăng cường kỷ luật tài chính giữa các doanh nghiệp nhà nước.

https://www.bloomberg.com/news/articles/2021-04-15/china-s-very-bad-bank-inside-the-huarong-debt-debacle?srnd=premium-asia