Việt Nam đã khởi động một quỹ công để tài trợ cho nỗ lực nhằm đảm bảo cung cấp 120 triệu liều vắc xin COVID-19 vào cuối năm nay, khi các tỉnh công nghiệp phía bắc đang phải nỗ lực để kiểm soát sự lây lan của các chủng vi rút lây nhiễm.

Động thái này diễn ra khi Hà Nội chuyển chiến lược đối phó với đại dịch từ ngăn chặn sang khuyến khích người dân tiêm chủng.

Từ cuối tháng 4, các khu công nghiệp trọng điểm ở hai tỉnh phía Bắc là Bắc Giang và Bắc Ninh đã được thúc giục để đối phó với các biến thể có khả năng lây lan cao khiến nhiều nhà máy phải đóng cửa hoặc hoạt động chậm lại.

Trước tình hình bùng phát dịch bệnh tại các nhà máy, ngày 29/5, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã họp trực tuyến khẩn cấp với các cơ quan chức năng trên toàn quốc, kêu gọi người Việt Nam thực hiện tinh thần “đánh đại dịch như đánh giặc”.

Quỹ vắc xin phòng chống COVID-19, đã chính thức ra mắt vào ngày 5/6/2021, sẽ đóng vai trò tài trợ cho hoạt động tiêm chủng, một vũ khí quan trọng trong cuộc chiến chống đại dịch và bảo vệ chuỗi cung ứng sản xuất, vốn là ngành kinh tế mũi nhọn của đất nước.

Dưới đây là năm điều cần biết về quỹ vắc xin mới này.

Quy mô và vai trò của Quỹ vắc xin COVID-19 là gì?

Quỹ đặt mục tiêu giúp Việt Nam đảm bảo đủ liều để tiêm chủng cho 100 triệu người dân cả nước và đạt được miễn dịch cho toàn dân vào cuối năm 2021. Bộ Y tế cho biết cần 150 triệu liều vắc xin COVID-19, trị giá 25,2 nghìn tỷ đồng (1,1 tỷ USD) , để tiêm chủng cho khoảng 75 triệu người cần thiết để đạt được miễn dịch.

Nhu cầu huy động tiền để chi trả cho đợt tiêm chủng lớn đã thúc đẩy Hà Nội khởi động quỹ tiêm chủng, quỹ đầu tiên thuộc loại hình này tại Việt Nam. Số tiền này sẽ được sử dụng để mua vắc xin từ nước ngoài và phát triển vắc xin tự chế.

Các trường hợp mắc COVID tiếp tục tăng cao ở Việt Nam. Hôm thứ Sáu 4/5/2021, Việt Nam báo cáo 224 trường hợp mới trên toàn quốc, với 141 trường hợp ở Bắc Giang và 47 trường hợp ở Bắc Ninh. Cả nước đã ghi nhận 5.174 trường hợp kể từ ngày 27/4 khi làn sóng COVID-19 lây lan trên đất nước.

Sự gia tăng diễn ra bất chấp nhận định của Tổ chức Y tế Thế giới rằng không có cảnh báo nào từ WHO về “một biến thể COVID-19 mới” được phát hiện ở Việt Nam. Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thanh Long ngày 29/5 cho biết Chính phủ đã phát hiện “một biến thể COVID-19 mới” kết hợp các đặc điểm của hai biến thể hiện có lần đầu tiên được tìm thấy ở Ấn Độ và Kidong Park ở Anh. Đại diện WHO tại Việt Nam nói với Nikkei Asia hôm thứ Tư tuần trước rằng biến thể mà Hà Nội phát hiện phần lớn là một biến thể Ấn Độ hiện có.

Chiến lược tài trợ là gì?

Chính phủ dự kiến ​​phân bổ 16 nghìn tỷ đồng cho chương trình tiêm chủng. “Ngoài ngân sách công, cần huy động thêm nguồn lực từ sự đóng góp tự nguyện của các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước, cùng với nhà nước tham gia”, ông Võ Thành Hưng, Vụ trưởng Vụ ngân sách nhà nước Bộ Tài chính cho biết.

Để thu hút thêm tiền từ khu vực tư nhân, quỹ sẽ áp dụng “cơ chế quản lý quỹ công khai và minh bạch”. “Tất cả đều dựa trên tinh thần tự nguyện của các tổ chức, cá nhân. Với mọi đồng đóng góp, dù là nhỏ nhất, chúng tôi sẽ tôn trọng và quản lý một cách công khai, minh bạch”, ông Hưng nói thêm. Ông Hưng cũng cho biết các khoản đóng góp của công ty cho vắc xin có thể được tính vào chi phí được trừ khi tính thu nhập chịu thuế.

Hà Nội đang kêu gọi mọi người trên cả nước tham gia nỗ lực tài trợ. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã phát động chiến dịch “vắc xin cho người lao động” kêu gọi 63 thành viên tỉnh và thành phố đóng góp cho quỹ.

Cộng đồng doanh nghiệp có sẵn sàng hỗ trợ cho quỹ không?

Hôm thứ Bảy 5/6, Bộ Tài chính đã công bố danh sách các nhà tài trợ chính - các công ty, tổ chức và cá nhân. Danh sách các nhà tài trợ lớn được công bố, chỉ bao gồm các nhà tài trợ từ 5 triệu đồng trở lên, cho thấy tổng số tiền quyên góp là 251,2 tỷ đồng. Vinamilk, nhà sản xuất sữa lớn nhất cả nước và FPT Telecom nằm trong danh sách các nhà tài trợ Việt Nam. Trong số các công ty nước ngoài, các đơn vị địa phương như Hanwha Life Insurance và Daewoo của Hàn Quốc, cùng với Tokio Marine của Nhật Bản và công ty bảo hiểm Cathay Life của Đài Loan cũng có tên trong danh sách.

Ngoài danh sách này, Vingroup, tập đoàn lớn nhất Việt Nam HDBank, Vietcombank, Vietinbank, Agribank và Tiên Phong Bank đã công khai bày tỏ thiện chí sẵn sàng đóng góp vào quỹ.

Các doanh nghiệp châu Âu cho biết họ cũng rất muốn tham gia. Ông Alain Cany, Chủ tịch Phòng Thương mại châu Âu hoan nghênh quyết định thành lập quỹ của Hà Nội và mong muốn Hà Nội cho phép các công ty nước ngoài tiêm chủng cho nhân viên bằng chi phí của họ.

Trong khi đó, Mary Tarnowka, giám đốc điều hành Phòng Thương mại Hoa Kỳ tại Việt Nam, nói rằng nhiều thành viên Phòng Thương mại Hoa Kỳ đã bày tỏ sẵn sàng hỗ trợ chi phí tiêm chủng cho nhân viên của họ. Bà nói thêm: “Bất kỳ đóng góp nào từ khu vực tư nhân trong việc mua sắm vắc xin đều phải được kết hợp với chính phủ, để tránh sự cạnh tranh giữa khu vực tư nhân và chính phủ trong khi nguồn lực khan hiếm”.

Hà Nội cần bao nhiêu liều để đáp ứng nhu cầu vắc xin?

Hà Nội cho biết họ sẽ đạt được 120 triệu liều trong năm, thiếu 30 triệu liều so với mục tiêu tiêm chủng cho 75% dân số để đạt được miễn dịch cho toàn dân. Trong đó, bao gồm 30 triệu vắc xin từ AstraZeneca và 20 triệu vắc xin Sputnik V của Nga. Hà Nội cho biết họ đang đàm phán để mua 5 triệu liều từ Moderna, cũng như 31 triệu từ Pfizer.

Việt Nam sẽ nhận được 38,9 triệu liều miễn phí từ Cơ sở COVAX, một chương trình chia sẻ vắc xin toàn cầu do Tổ chức Y tế Thế giới hỗ trợ. Hà Nội cũng đã đăng ký với COVAX để mua thêm 10 triệu theo cơ chế chia sẻ chi phí.

Hôm thứ Sáu 4/6, Bộ Y tế đã cho phép sử dụng vắc xin COVID-19 từ Sinopharm của Trung Quốc để sử dụng khẩn cấp, cho thấy Hà Nội đang nỗ lực khai thác tất cả các nguồn vắc xin sẵn có. Cùng ngày, Thủ tướng Chính phủ đã tổ chức một cuộc họp qua điện thoại với người đồng cấp Trung Quốc, Lý Khắc Cường. Hai nhà lãnh đạo nhất trí tăng cường hợp tác và hỗ trợ Việt Nam trong cuộc chiến chống lại COVID-19, theo cổng thông tin của chính phủ.

Các loại vắc-xin cây nhà lá vườn dự kiến ​​sẽ cung cấp 30 triệu liều. Một loại vắc-xin như vậy, được sản xuất bởi công ty Công nghệ sinh học dược phẩm Nanogen, sẽ bước vào giai đoạn 3 thử nghiệm lâm sàng và dự kiến ​​sẽ được đưa vào sử dụng thương mại vào cuối năm nay. Công ty cho biết họ có thể sản xuất khoảng 70 triệu liều vắc-xin mỗi năm.

Hai ứng cử viên sản xuất vắc xin khác, một vắc xin do Viện Vắc xin và Sinh phẩm y tế thử nghiệm, vắc xin còn lại của Vabiotech đang lần lượt bước vào thử nghiệm giai đoạn 1 và giai đoạn 2. Nhưng những vắc xin này sẽ không có sẵn vào năm 2021. Một loại vắc xin khác có thể được sử dụng tại Việt Nam là Sputnik V của Nga. Nếu đạt được thỏa thuận, việc sản xuất tại địa phương của Nga sẽ bắt đầu vào khoảng quý IV, với sản lượng hàng tháng là 5 triệu liều.

Những thách thức đặt ra là gì?

Động lực tiêm chủng của Việt Nam diễn ra trong bối cảnh toàn cầu đang thiếu vắc xin. “Mục tiêu là tạo miễn dịch cho đàn vào năm 2021, nhưng nhu cầu vắc xin ở các nước rất lớn”, Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thanh Long nhìn nhận trong cuộc họp trực tuyến khẩn cấp.

“Cuộc khủng hoảng thiếu hụt đã xảy ra vào tháng 3 và tháng 4, chủ yếu do bùng phát ở Ấn Độ. Ấn Độ là nhà sản xuất chính của vắc xin COVID-19 nhưng nước này đã phải ngừng xuất khẩu vắc xin này, kể cả thông qua COVAX ”, Kidong Park, đại diện WHO tại Việt Nam, nói với Nikkei Asia.

Tiến sĩ Phạm Thắng, bác sĩ cấp cứu nói với Nikkei: “Không rõ cam kết chắc chắn như thế nào về việc Việt Nam sẽ đạt được 120 triệu liều trong năm nay”. Ông cho biết các báo cáo do Bộ Y tế đưa ra nói rằng mặc dù các nhà sản xuất vắc xin đã hứa cung cấp các mũi tiêm nhưng họ đã không đảm bảo cung cấp chúng theo thời gian biểu của chính phủ. Ông Thắng nói với Nikkei: “Họ cũng không đảm bảo tính an toàn của vắc-xin, và các nhà sản xuất nói rằng trách nhiệm về an toàn thuộc về những người thực hiện tiêm chủng”, ông Thắng nói với Nikkei.

Ông Thắng chỉ ra rằng vắc xin không phải là cách duy nhất để ngăn ngừa dịch bệnh. “Vắc xin chỉ là bước đầu tiên để đạt được miễn dịch bầy đàn, xảy ra thông qua sự kết hợp giữa tiêm phòng và miễn dịch tự nhiên được tạo ra do sự lây lan của chính bệnh nhiễm trùng. Vì vậy, Việt Nam phải thay đổi cách tiếp cận và áp dụng nhiều biện pháp khác nếu muốn đạt hiệu quả miễn dịch đàn trên 75% vào năm 2021 ”, ông Thắng nói.