Trong khi đó, sau gần 5 năm triển khai phát triển nhà ở tại các KCN, đến nay cả nước đã hoàn thành 64 dự án nhà ở xã hội (NOXH) cho công nhân, với quy mô xây dựng khoảng 20.277 căn hộ, tổng mức đầu tư 4.440 tỷ đồng. Hiện còn 59 dự án NOXH cho công nhân KCN đang tiếp tục được triển khai với quy mô xây dựng khoảng 66.753 căn hộ, tổng mức đầu tư 18.100 tỷ đồng.

Chủ trương phát triển NOXH cho công nhân KCN đã nhận được được sự đồng thuận cao, tuy nhiên kết quả đạt được chưa như mong đợi. Đến nay các KCN hiện mới có khoảng 20% công nhân lao động có chỗ ở ổn định, số còn lại vẫn đang phải thuê chỗ ở tạm với giá 200.000-300.000 đồng/người/tháng.

Các phòng trọ thuê của tư nhân hầu hết đều rất chật hẹp (diện tích sử dụng bình quân từ 2-3 m2/người), điều kiện vệ sinh, môi trường không đảm bảo. Trong khi đó, mức thu nhập bình quân hàng tháng của công nhân lao động làm việc tại các KCN còn thấp, bình quân 3-4 triệu đồng/người/tháng. Chỗ ở tạm bợ, không đảm bảo điều kiện sống tối thiểu đã gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe, đời sống của công nhân và làm xáo trộn tình hình trật tự, an toàn xã hội tại nhiều KCN.

Nguyên nhân được cho do thiếu quỹ đất để đầu tư xây dựng tại vị trí thuận lợi. Nhiều KCN hình thành nhưng chưa bố trí quỹ đất để xây dựng nhà ở cho công nhân. Mặt khác, đầu tư nhà ở cho công nhân thuê đòi hỏi chi phí lớn và dài hạn, trong khi lãi suất vay để đầu tư cao, thời gian thu hồi vốn dài nên doanh nghiệp không mặn mà đầu tư.

Trong khi đó, một số cơ chế ưu đãi như hỗ trợ đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật trong và ngoài hàng rào dự án và hỗ trợ từ nguồn ngân sách địa phương... chưa được quan tâm đúng mức. Mức độ ưu đãi phụ thuộc vào điều kiện của từng địa phương nên chưa thu hút được doanh nghiệp tham gia đầu tư xây dựng nhà ở cho công nhân KCN.

Để đẩy mạnh việc phát triển NOXH, Bộ Xây dựng đã chủ trì phối hợp với các bộ, ngành xây dựng trình Chính phủ ban hành Nghị định 188 về phát triển và quản lý NOXH. Theo đó chủ đầu tư các dự án, kể cả các hộ gia đình cá nhân tham gia phát triển nhà ở để bán, cho thuê, cho thuê mua đối với công nhân đều được miễn tiền sử dụng đất, tiền thuê đất; giảm 50% mức thuế suất thuế giá trị gia tăng; miễn giảm thuế thu nhập doanh nghiệp đối với thu nhập từ hoạt động đầu tư, kinh doanh nhà ở cho công nhân; được vay vốn tín dụng ưu đãi hoặc được bù lãi suất theo quy định; được cung cấp miễn phí các thiết kế mẫu, thiết kế điển hình; được hỗ trợ đầu tư hạ tầng kỹ thuật ngoài hàng rào (hoặc trong hàng rào) dự án…

Đặc biệt việc bổ sung đối tượng được vay vốn ưu đãi từ gói tín dụng 30.000 tỷ đồng đối với hộ gia đình, cá nhân tham gia đầu tư xây dựng NOXH để cho thuê, cho thuê mua và để bán cho các đối tượng là công nhân, người lao động tại các KCN được kỳ vọng sẽ góp phần thúc đẩy quỹ nhà này phát triển.