Nội dung trên đã được 100% ủy viên Thường vụ Quốc hội đã biểu quyết thông qua. Trước đó, các ủy viên Thường vụ Quốc hội đã thảo luận xung quanh nội dung này.

Theo ông Phan Thanh Bình, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa - Giáo dục của Quốc hội, ông cơ bản ủng hộ đề xuất lập thành phố Thủ Đức như tờ trình của Chính phủ. Đối với TP HCM hay một số thành phố đặc biệt thì phải cân nhắc cấu trúc đặt biệt. Thành phố có trên 10 triệu dân phải là thành phố động lực, đưa nước ta trở thành trung tâm của khu vực hoặc châu Á, do đó phải xem xét lại cấu trúc tổ chức để phát huy động lực.

Thủ Đức có vị trí đặc biệt, là thành phố động lực của TP HCM, là cửa ngõ phía đông tiếp cận với Bình Dương, Vũng Tàu và là trung tâm lớn nối với miền đông. Ông Bình nhấn mạnh quy hoạch như thế nào cho đúng tầm, 8 trung tâm của thành phố Thủ Đức thì phải kết nối ra sao, từ giao thông đến kinh tế, đi cùng quy hoạch là vấn đề đầu tư, an sinh, phải phát huy được cơ chế mà đang giao cho chính quyền đô thị.

Các tuyến giao thông kết nối thành phố Thủ Đức với các vùng lân cận. Ảnh: Hữu Khoa

Ông Bình cũng lưu ý phải giao quyền cho thành phố Thủ Đức, không thể coi nó là một huyện. Chủ tịch của Thủ Đức phải nắm quyền không kém Phó chủ tịch TP HCM. "Chúng ta xây dựng thành phố là động lực phát triển, chứ không chỉ là thành phố trực thuộc TP HCM", ông Phan Thanh Bình nói.

Ông Nguyễn Văn Giàu, Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội Việt Nam, đề cập nhiều vấn đề như khiếu nại tố cáo, quy hoạch, phương thức huy động vốn, kiện toàn bộ máy nhân sự. Trong đó, phát sinh nguồn kinh phí như thế nào để đảm bảo cơ sở vật chất, vấn đề cán bộ dôi dư. Nếu dôi dư cán bộ thì phải xử lý trong bao lâu.

Ông Nguyễn Hòa Bình, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, nêu hiện trạng, số vụ án phải xử lý của hai quận, huyện Thủ Đức là trên 6.000 vụ mỗi năm, nhiều hơn một số tỉnh như Bắc Kạn. Một tỉnh có 6.000 vụ thì ngoài tòa án tỉnh, còn có 5-6 tòa án quận huyện, song Thủ Đức hiện nay chỉ có một trụ sở, mỗi tháng phải xử lý hơn 500 vụ, mỗi ngày xử hơn 20 vụ là số lượng rất lớn. Ông Bình đề xuất nên đề xuất thêm 180 cán bộ tòa án cho Thủ Đức, có thể tăng biên chế cho ngành.

Bà Tòng Thị Phóng, Phó chủ tịch Quốc hội cho rằng, còn nhiều vấn đề cần cân nhắc, nhiều nội dung mới, mô hình mới. Hôm nay Thường vụ Quốc hội thống nhất chủ trương. Thủ Đức vấn có thiết chế là có mặt trận tổ quốc, hội đồng nhân dân, ủy ban nhân dân giống các thành phố khác. Sau khi có nghị quyết thì địa phương mới bàn nhân sự, cơ cấu bộ máy tổ chức.

"Nếu mình chưa thử nghiệm, chưa có thực hiện, phải chăng trước mắt có nghị quyết cho lập thành phố. Chúng ta cho thực hiện các nhiệm vụ trong thiết chế. Ở đây cũng tính tới chính sách công tác đảng, công an quân sự, không chỉ bàn đến tòa án", bà Phóng nói.

Trước một số ý kiến đại biểu cho rằng mô hình Thủ Đức là " anh của huyện, em của TP HCM", bà Nguyễn Thị Kim Ngân, Chủ tịch Quốc hội cho rằng, chủ trương Quốc hội là sắp xếp lại đơn vị hành chính. Ngày xưa quận 9 tách từ huyện Thủ Đức, từ huyện lên quận, giờ sắp xếp lại giảm 2 đầu mối cấp quận. Về bản chất Thủ Đức vẫn là đơn vị hành chính cấp quận, song lớn hơn thì gọi là thành phố.

Về phía địa phương, Chủ tịch thành phố HCM Nguyễn Thành Phong, cho biết người dân đa số đồng tình thành lập thành phố Thủ Đức. Việc này góp phần tinh gọn bộ máy, phát huy nguồn lực để phát triển kinh tế xã hội, của địa phương. TP Thủ Đức không chỉ là động lực phát triển kinh tế mà còn là đòn bẩy nâng cao đời sống người dân. Dự kiến đóng góp 30% GDP TP HCM và 7% GDP cả nước.

Lãnh đạo thành phố HCM cũng cho biết dự kiến 644 cán bộ dôi dư sau khi sắp xếp, có phương án giảm cán bộ theo lộ trình 5 năm song sẽ cố gắng sắp xếp đến năm 2022 sẽ xong.

"Chúng tôi tha thiết mong Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua đề xuất của Chính phủ", ông Nguyễn Thành Phong phát biểu.

Trước đó, ông Lê Vĩnh Tân, Bộ trưởng Bộ Nội vụ đọc tờ trình của Chính phủ thành lập thành phố Thủ Đức. Chính phủ cho rằng, việc lập thành phố Thủ Đức là cần thiết, tạo tiền đề pháp lý tổ chức mô hình chính quyền đô thị, từ đó TP HCM có thể đóng góp nhiều hơn nữa cho cả nước, hỗ trợ phát triển vùng kinh tế trọng điểm phía nam, xứng tầm là đô thị lớn trong khu vực và quốc tế.

Sau khi sắp xếp, TP HCM có 22 đơn vị hành chính cấp huyện, gồm 1 thành phố, 16 quận, 5 huyện. Đơn vị hành chính cấp xã là 312, gồm 58 xã, 249 phường, 5 thị trấn. Thành phố Thủ Đức rộng hơn 211 km2, với hơn 1 triệu dân; có 34 phường trực thuộc.

Vùng đất Thủ Đức có truyền thống lịch sử lâu đời, với nhiều tên gọi khác nhau qua các thời kỳ lịch sử. Năm 1911, quận Thủ Đức thuộc tỉnh Gia Định; năm 1975 đổi thành huyện Thủ Đức thuộc TP Sài Gòn - Gia Định; năm 1976 là huyện trực thuộc TP HCM. Năm 1997, ba quận mới được thành lập trên cơ sở tách ra từ huyện Thủ Đức gồm quận 2, quận 9, quận Thủ Đức. Ba quận này có vị trí quan trọng trong vùng kinh tế trọng điểm phía nam, là đầu mối của các tuyến giao thông huyết mạch giữa TP HCM và các tỉnh đông nam bộ.

Sau hơn 20 năm phát triển, 3 quận trên đạt được những kết quả quan trọng với nhiều thành tựu vượt bậc, đời sống vật chất, tinh thần của người dân không ngừng được nâng cao, hạ tầng cơ sở có nhiều phát triển. Nhiều cơ sở kinh tế, giáo dục đào tạo, hạ tầng mới được hình thành. Năm 2019, 3 quận phát triển với tốc độ cao, đóng góp 1/3 tổng sản phẩm (GRDP) của TP HCM, tương đương khoảng 7% tổng sản phẩm nội địa (GDP) cả nước (chỉ sau GRDP của Hà Nội, lớn hơn GRDP của tỉnh Bình Dương và tỉnh Đồng Nai). Giai đoạn 2016 - 2019, thu ngân sách đạt 37.158 tỷ đồng, chi ngân sách đạt 11.174 tỷ đồng.