Không có chuyện doanh nghiệp tự thỏa thuận

Quốc hội sắp thông qua Hiến pháp sửa đổi và Luật Đất đai sửa đổi. Nhưng vấn đề thu hồi đất hiện nay vẫn còn nhiều ý kiến băn khoăn. Thưa ông, làm thế nào để việc thu hồi đất không bị lạm dụng, nhất là thu hồi đất vì mục đích phát triển kinh tế-xã hội?

- Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải: Để tránh bị lạm dụng thì sau này Nghị định hướng dẫn chi tiết sẽ quy định cụ thể. Nhưng lần này sửa luật Đất đai sửa đổi thì đã xử lý được vấn đề lớn nhất là không có chuyện giao cho doanh nghiệp (DN) đi thỏa thuận về đất với dân.

Ảnh: Ngọc Thắng

Trước đây chúng ta có tình trạng như thế, ưu điểm là nhanh nhưng nhược điểm là những trường hợp bị vướng thì Nhà nước lại vào để thu hồi đất, như vậy là không rõ. Một khi đã thỏa thuận thì phải là thỏa thuận, còn một khi đã thu hồi thì phải là thu hồi. Như vậy là những mục tiêu là phải rất rõ. Chúng ta nói những dự án để phát triển kinh tế xã hội, vậy những dự án lớn nhất nó phải được xác định như thế là nào vì lợi ích quốc dân, vì lợi ích công cộng và phải được HĐND ở cấp địa phương đó thẩm định.

Như vậy sẽ thuận lợi hơn rất nhiều việc anh định thu hồi đất mà anh bảo đây là vì lợi ích công cộng chẳng hạn, vậy thì HĐND ở đó phải được biết và thông qua. Đây là bước để tránh tùy tiện trong thu hồi đất, tránh việc dự án nào anh cũng nói là vì lợi ích công cộng. Nhưng chúng ta cần hiểu nếu hạn chế hoàn toàn không cho thu hồi đất để làm các dự án phát triển kinh tế xã hội thì lại có rất nhiều dự án vì lợi ích công cộng không triển khai được.

Thứ hai, lần này cũng rõ ràng hơn. Nếu đã là anh thỏa thuận thì thuần túy là thỏa thuận, mang tính dân sự. Lúc đó sẽ không có thu hồi đất như hàng trăm, hàng ngàn trường hợp hiện nay đang làm.

Chúng ta cứ bàn về các dự án Nhà nước thu hồi đất nhưng thực tế phần lớn ngoài xã hội là các dự án có sự thỏa thuận. Vì trong các quyền sử dụng đất của người dân thì quyền chuyển nhượng là quyền của người sử dụng đất. Họ có quyền chuyển nhượng quyền sử dụng đất theo quy định của luật dân sự. Và đó mới là nhiều. Còn những cái khác không phổ biến.

Đã thực hiện mua bán, chuyển nhượng thì anh thỏa thuận được thì làm dự án, không thì thôi, nhà đầu tư phải biết tự tính toán. Giải quyết được vấn đề này thì Luật Đất đai sửa đổi lần này giải quyết được những vướng mắc của Luật Đất đai hiện hành. Hiện nay, khi thỏa thuận được 70-80% chẳng hạn còn lại không được thì lại vào thu hồi, cưỡng chế, vì thế mà tạo ra bức xúc của người dân.

Bây giờ Luật Đất đai sửa đổi xác định rõ, nếu anh xác định là dự án vì lợi ích côn cộng thì phải đưa ra HĐND, được HĐND thông qua thì mới làm việc thu hồi đất, còn lại những dự án thuần túy là dân sự sẽ hoàn toàn do thỏa thuận giữa nhà đầu tư và người dân. Như vậy sẽ tiết kiệm được về sử dụng đất đai cũng như tạo được sự thoải mái, không còn bức xúc trong chuyển nhượng quyền sử dụng đất.

Làm thế nào để tránh tình trạng bị lạm dụng để trục lợi thưa ông?

- Như tôi vừa nói, nếu dự án vì lợi ích công cộng thì phải thông qua HĐND, trước đây là không có việc đưa ra HĐND. HĐND đại diện cho lợi ích của dân sẽ xác định đâu là dự án vì lợi ích công cộng, là cần thiết. Chúng ta nếu ghi chi tiết ra tất cả các trường hợp thì sẽ vừa thừa vừa thiếu, nên có HĐND sẽ xác định điều đó.

Tức là tất cả các dự án đều phải đưa ra HĐND?

- Không phải. Chỉ dự án nào xác định là phải thu hồi đất thì mới đưa ra HĐND xác định. Có thể có những dự án thuần túy thương mại nhưng vì công cộng (ví dụ nhà trẻ tư nhân, cấp thoát nước)..thì cũng có thể phải thông qua HĐND để tạo điều kiện cho các nhà đầu tư tư nhân họ làm.

Giá đất kiểu “nghe nói”

Còn trong trường hợp những dự án thỏa thuận đạt tới 80-90% rồi, nhưng vẫn còn thiểu số người dân không đồng tình thì vẫn không thể triển khai, lúc đó Nhà nước có can thiệp?

- Tôi đã nói rồi, Luật Đất đai lần này đổi mới rất rõ. Nếu anh thỏa thuận dân sự được thì làm không thì thôi, không có chuyện lẫn lộn giữa 2 cơ chế như trước nữa. Còn đã dính đến thu hồi đất thì phải thông qua HĐND. HĐND duyệt thì mới làm, rất minh bạch.

Dĩ nhiên, các nhà đầu tư có thể gặp phải rủi ro là chỉ thỏa thuận được 90% chẳng hạn, nhưng đó là yêu cầu để các nhà đầu tư ngày càng phải đưa việc đầu tư vào quy chuẩn.

Anh phải chuẩn bị thật đầy đủ các điều kiện rồi mới quyết định đầu tư, chứ không phải dở ra làm rồi lại kêu chết rồi không thỏa thuận được. Đây là yêu cầu bắt buộc các nhà đầu tư phải tính toán hết sức chuyên nghiệp, chắc chắn. Những trường hợp nào vì lợi ích công cộng thì đã xử lý riêng, còn những trường hợp nào thuần túy là thỏa thuận thì phải thỏa thuận. Trước đây dân bức xúc vì có những trường hợp được gọi là thỏa thuận nhưng sao Nhà nước lại nhảy vào can thiệp, giờ sẽ không còn làm như vậy nữa.

Người lãnh đạo ở địa phương phải tư duy rất rõ ràng, đâu là dự án vì công cộng, đâu là dự án thương mại để gắn trách nhiệm vào. Đã là dự án thương mại thì kể cả đã thỏa thuận được 95% vẫn phải chiụ. Nhà đầu tư phải chấp nhận điều đó.

Vừa rồi thảo luận về sửa đổi Hiến pháp, rất nhiều ý kiến ĐBQH đề xuất khi Nhà nước thu hồi đất thì vì bất cứ mục địch nào cũng phải đền bù cho dân theo sát giá thị trường?

- Bây giờ giá đất chúng ta vẫn đang theo quy định của giá thị trường đấy chứ. Giá thị trường mà chúng ta đang áp dụng là bảng giá đất theo công ty tư vấn, hoặc của Sở Tài chính xây dựng. Đó là giá gần với thị trường chứ.

Còn cứ nghe ông A nói giá này, ông B nói giá kia thì không thể có một Nhà nước nào cứ chạy theo giá đất trôi nổi trên thị trường được, là giá đất “nghe nói” được. Các quốc gia khi làm việc này thì đều cố gắng tiệm cận giá sát thị trường, khi cơ chế thị trường càng tốt hơn thì giá sẽ minh bạch hơn, đầy đủ hơn, các yếu tố thị trường đầy đủ hơn thì giá đất sẽ rõ ràng hơn.

Chứ hiện nay thì chúng ta chưa có đủ các yếu tố đó. Dần dần cơ chế giá sẽ tốt hơn. Hiện nay giá đền bù đất theo theo biểu giá đất trên cơ sở giá thị trường, được áp dụng trong đền bù thu hồi đất cho mọi mục đích.