Liên quan tới vấn đề này, PV Báo Tài nguyên và Môi trường đã có cuộc trao đổi với TS Nguyễn Văn Trị (ảnh), Phó Cục Trưởng Cục Kiểm soát quản lý và sử dụng đất, Tổng cục Quản lý đất đai, Bộ TN&MT về vấn đề này.

PV: Xin ông cho biết, kết quả của việc kiểm tra, rà soát các vi phạm pháp luật về đất đai đối với mô hình du lịch kết hợp trang trại nghỉ dưỡng ở các địa phương theo Công văn của Bộ TN&MT?

TS Nguyễn Văn Trị:

Đến nay đã có 25 tỉnh gửi báo cáo, trong đó có 17 tỉnh đã báo cáo kết quả rà soát sơ bộ về thực trạng mô hình farmstay, cụ thể: Có 7 tỉnh, thành phố có mô hình farmstay với 68 mô hình, trong đó có 26 mô hình hộ gia đình tự sản xuất kinh doanh, 42 mô hình có xây dựng dự án đầu tư, với diện tích là 412,61 ha; 4/7 tỉnh có sai phạm với 21 mô hình farmstay, với diện tích 132,90 ha có vi phạm pháp luật đất đai.

TS Nguyễn Văn Trị, Phó Cục Trưởng Cục Kiểm soát quản lý và sử dụng đất, Tổng cục Quản lý đất đai, Bộ TN&MT

Hình thức sai phạm chủ yếu là chuyển mục đích trái phép, thực hiện dự án khi chưa được giao, cho thuê, xây dựng nhà, công trình trái phép trên đất nông, lâm nghiệp được giao quản lý và sản xuất.

Tuy nhiên, một số tỉnh có nhiều mô hình kinh doanh du lịch nghỉ dưỡng trên đất nông nghiệp (farmstay) như: Hà Nội, Hòa Bình, Thái Nguyên, Ninh Thuận, Bình Thuận, Lâm Đồng, Đồng Nai, TP. Hồ Chí Minh... đến nay chưa có kết quả kiểm tra, rà soát.

PV: Qua Báo cáo kết quả rà soát của các địa phương và kết quả kiểm tra, theo dõi của Tổng cục, dưới góc độ cơ quan kiểm tra, giám sát việc quản lý, sử dụng đất, ông đánh giá thế nào về mô hình này?

TS Nguyễn Văn Trị:

Loại hình du lịch farmstay thường xuất hiện ở vùng quê hoặc vùng đồi núi do cần có diện tích đất rộng, thuận lợi về điều kiện tự nhiên và khách du lịch có thể dễ dàng tiếp cận.

Hiện nay xuất hiện một số loại hình, như: Các hộ gia đình, cá nhân sử dụng đất nông nghiệp được giao để chuyển một phần sang đất xây dựng nhà ở trên đất nông nghiệp làm mô hình farmstay; tổ chức, hộ gia đình, cá nhân nhận chuyển nhượng đất sản xuất nông nghiệp để sản xuất nông nghiệp kết hợp thực hiện mô hình farmstay; tổ chức, hộ gia đình, cá nhân lập dự án sản xuất, kinh doanh khu du lịch nghỉ dưỡng có thực hiện mô hình farmstay.

Trong khi pháp luật đất đai chưa quy định đầy đủ, một số tổ chức, hộ gia đình, cá nhân có thể lợi dụng việc xây dựng lán trại phục vụ sản xuất nông nghiệp; chính sách kết hợp kinh doanh cảnh quan, du lịch sinh thái - môi trường dưới tán rừng; quy định về tách thửa đất nông nghiệp; hoặc việc buông lỏng quản lý của chính quyền địa phương để kinh doanh theo mô hình du lịch trải nghiệm nông nghiệp, nông thôn.

Việc tận dụng thế mạnh nông nghiệp để hình thành những mô hình nông trại sinh thái, nông trại phục vụ chương trình “sạch từ trang trại đến bàn ăn” bền vững kết hợp du lịch nghỉ dưỡng, trải nghiệm là một hướng đi hợp lý, nhưng tiềm ẩn phá vỡ quy hoạch vùng, phá vỡ quy hoạch, Kế hoạch sử dụng đất.

Đất để xây dựng nông trại du lịch của hộ gia đình, cá nhân thường là đất sản xuất nông nghiệp hoặc đất rừng. Có thể nói đây là hình thức sử dụng đất hỗn hợp trên đất nông nghiệp. Pháp luật đất đai hiện hành chưa có quy định về quy hoạch, Kế hoạch sử dụng đất đối với loại hình sử dụng đất hỗn hợp trên đất nông nghiệp.

Luật Đất đai năm 2013 quy định: Hộ gia đình, cá nhân, tổ chức muốn sử dụng đất để làm farmstay dùng cho khách tham quan, du lịch và lưu trú thì phải thực hiện thủ tục chuyển mục đích sử dụng đất và được các cơ quan có thẩm quyền cho phép. Các doanh nghiệp muốn chuyển mục đích sử dụng đất nông nghiệp, đất rừng thành đất thương mại, dịch vụ, để thực hiện các dự án đầu tư, kể cả dự án "farmstay" phải lập dự án đầu tư theo đúng quy định của pháp luật về đầu tư, pháp luật về kinh doanh bất động sản, pháp luật về du lịch…

Mô hình du lịch kết hợp trang trại nghỉ dưỡng (farmstay) cần có chế tài cụ thể

Các tổ chức, cá nhân tự ý phân lô đất nông nghiệp, đất rừng để xây dựng trái phép các cơ sở lưu trú du lịch và bán, huy động vốn trái phép các lô "farmstay" cho các nhà đầu tư thứ cấp là vi phạm pháp luật đất đai, cần phải được chấn chỉnh, xử lý kịp thời.

PV: Theo ông, làm thế nào để quản lý, sử dụng mô hình này một cách hiệu quả?

TS Nguyễn Văn Trị:

Từ quy định của chính sách pháp luật đất đai hiện hành và tồn tại, hạn chế, bất cập về pháp lý của mô hình kinh doanh du lịch nông nghiệp, nông thôn (farmstay), theo tôi: Các địa phương cần tiếp tục thực hiện nghiêm túc Văn bản chỉ đạo số 5845 của TN&MT.

Cần có sự phối hợp giữa Bộ TN&MT với các Bộ, ngành: Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Xây dựng và các địa phương... theo chỉ đạo của Thủ tướng để tổ chức nghiên cứu thực tế mô hình kinh doanh du lịch nông nghiệp, nông thôn (farmstay) ở các địa phương và sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện chính sách pháp luật có liên quan, tạo hành lang pháp lý cho loại hình kinh tế này phát triển đúng quy định của pháp luật.

Về chính sách pháp luật đất đai, cần tiếp tục nghiên cứu về phân loại đất; quy hoạch, Kế hoạch sử dụng đất hỗn hợp trên đất nông nghiệp; điều kiện tách thửa đất nông nghiệp theo loại hình farmstay; cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đối với loại hình farmstay...

Về du lịch, cần xem xét đề xuất bổ sung loại cơ sở lưu trú du lịch đối với khu du lịch nông nghiệp, nông thôn (farmstay) vào quy định của pháp luật về du lịch để thống nhất quản lý.

Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, phát hiện các hành vi lấn, chiếm đất đai; vi phạm quy hoạch, Kế hoạch sử dụng đất đã được công bố; sử dụng đất không đúng mục đích; chuyển mục đích trái phép; nhận chuyển quyền sử dụng đất nông nghiệp vượt hạn mức đối với hộ gia đình, cá nhân theo quy định; sử dụng đất, thực hiện giao dịch về quyền sử dụng đất mà không đăng ký với cơ quan Nhà nước có thẩm quyền; không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ nghĩa vụ tài chính đối với Nhà nước; thiếu trách nhiệm trong quản lý hoặc lợi dụng chức vụ, quyền hạn để làm trái quy định về quản lý đất đai;

Việc xử phạt thực hiện theo quy định tại Điều 9, Điều 10, Điều 11 và một số quy định khác của Nghị định số 91/2019/NĐ-CP ngày 19/11/2019 của Chính phủ. Xử lý thu hồi đất vi phạm thực hiện theo Điều 64 Luật Đất đai về thu hồi đất do vi phạm pháp luật đất đai. Đối với cán bộ, công chức có vi phạm thì xử lý theo quy định Đảng, quy định của Luật Đất đai và Luật Cán bộ, công chức.

PV: Trân trọng cảm ơn ông!