Một doanh nghiệp phát triển lớn mạnh đem đến nhiều lợi ích cho quốc gia. Nhưng nếu họ sụp đổ, các chính phủ rất khó gánh vác được hậu quả xảy ra với nền kinh tế. Evergrande chính là một doanh nghiệp như vậy.

Evergrande đang là nhà phát triển bất động sản mắc nợ nhiều nhất thế giới và đã được hưởng chính sách cứu trợ trong nhiều tháng. Nhưng điều đó dường như chưa đủ để ngăn cản thất bại xảy đến với tập đoàn này.

Cơ quan xếp hạng Fitch cho biết trong tuần này rằng việc vỡ nợ của Evergrande "có thể xảy ra". Moody’s, một cơ quan xếp hạng khác, cho biết Evergrande đã hết cả tiền và thời gian. Evergrande đang phải đối mặt với khoản nợ hơn 300 tỷ USD – tương đương GDP một quốc gia trung bình, hàng trăm tòa chung cư dang dở, và các nhà cung cấp giận dữ đã đóng cửa các công trường. Tập đoàn này thậm chí đã phải bắt đầu bàn giao các bất động sản chưa hoàn thành để thanh toán các khoản nợ quá hạn.

Giới nhà quan sát đang theo dõi xem liệu các nhà quản lý Trung Quốc có thực hiện đúng cam kết làm trong sạch khu vực doanh nghiệp bằng cách để những “quả bom nợ” như Evergrande sụp đổ hay không.

Đại công thần trong nền kinh tế bất động sản

Trong giai đoạn thành công cách đây một thập kỷ, Evergrande đã bán nước đóng chai, sở hữu một đội bóng đá chuyên nghiệp xuất sắc nhất Trung Quốc, và thậm chí có một thời gian ngắn đã tham gia vào ngành chăn nuôi lợn. Tập đoàn đa ngành này trở nên cồng kềnh và hỗn loạn tới mức đầu tư cả vào sản xuất ô tô điện, mặc dù sau đó phải trì hoãn việc sản xuất.

Ngày nay, Evergrande được coi là mối đe dọa có thể làm lung lay các ngân hàng lớn nhất của Trung Quốc.

Công ty được thành lập vào năm 1996 này đã có công thúc đẩy sự bùng nổ bất động sản của Trung Quốc, góp phần đô thị hóa các vùng rộng lớn của đất nước tỷ dân, và thu hút ba phần tư tài sản của các hộ gia đình đổ vào nhà ở. Điều này biến Evergrande trở thành trung tâm quyền lực trong một nền kinh tế dựa vào bất động sản để tăng trưởng siêu tốc.

Tỷ phú sáng lập Evergrande, Xu Jiayin, là thành viên của Hội nghị Hiệp thương Chính trị Nhân dân Trung Quốc, một nhóm ưu tú gồm các cố vấn có mối quan hệ chính trị tốt đẹp. Mối quan hệ của ông Xu có lẽ đã giúp các chủ nợ tin tưởng hơn để tiếp tục cho Evergrande vay tiền khi công ty này phát triển và mở rộng sang các lĩnh vực mới. Nhưng giờ đây Evergrande gần như đã mất khả năng thanh toán.

Trong những năm gần đây, tập đoàn này đã phải đối mặt với hàng loạt vụ kiện do không thể bàn giao nhà cho những khách hàng đã thanh toán một phần giá trị căn hộ. Các nhà cung cấp và chủ nợ đang đòi Evergrande hàng trăm tỷ đô la. Một vài người trong đó đã đình chỉ các dự án của tập đoàn này.

Tại sao Evergrande lâm vào khủng hoảng nợ?

Evergrande đáng lẽ có thể giải quyết bom nợ nếu không gặp phải hai vấn đề. Thứ nhất, các cơ quan quản lý Trung Quốc đang loại bỏ thói quen vay nợ liều lĩnh của các nhà phát triển bất động sản. Điều này đã buộc Evergrande phải dần bán bớt một số mảng trong đế chế kinh doanh rộng lớn của mình. Thứ hai, thị trường bất động sản của Trung Quốc đang phát triển chậm lại và nhu cầu về căn hộ mới giảm dần.

Phần lớn tiền mặt mà Evergrande có thể thu được đến từ việc bán các căn hộ hình thành trong tương lai. Theo nghiên cứu từ REDD Intelligence, Evergrande có gần 800 dự án dang dở trên khắp Trung Quốc và khoảng 1,2 triệu khách hàng vẫn đang đợi nhận nhà mới.

Evergrande đã giảm giá căn hộ mới, nhưng vẫn không thu hút được người mua mới. Vào tháng 8, doanh số bán hàng của tập đoàn ít hơn một phần tư so với một năm trước.

Chính phủ Trung Quốc có giải cứu Evergrande?

Trung Quốc từng giải cứu nhiều tập đoàn lớn trong nước làm ăn thua lỗ. Lần này, Bắc Kinh có vẻ muốn nói “không”, nhưng sự sụp đổ của Evergrande sẽ gây ra thiệt hại nghiêm trọng cho các các chủ nhà, nhà cung cấp và nhà đầu tư trong nước - có khả năng lên đến hàng triệu người.

Trong nhiều năm, nhiều nhà đầu tư đã rót vốn vào các công ty như Evergrande vì họ tin rằng Bắc Kinh sẽ luôn giải cứu nếu một đế chế lung lay. Trong nhiều thập kỷ, các nhà đầu tư đã đúng. Nhưng vài năm qua, các nhà chức trách đã sẵn sàng hơn trong việc để các tập đoàn phá sản nhằm kiềm chế tình trạng nợ không bền vững của quốc gia này.

Giới chức đã triệu tập các giám đốc điều hành của Evergrande đến một cuộc họp vào tháng trước và yêu cầu phải giải quyết các khoản nợ theo thứ tự. Họ cũng tiếp tục yêu cầu các ngân hàng giảm quy mô cho vay đối với nhà phát triển này.

Bom nợ của Evergrande có thể làm lung lay nền kinh tế Trung Quốc

Ngân hàng trung ương Trung Quốc đang nỗ lực xử lý nợ bất động sản và giảm tín dụng ngân hàng vào lĩnh vực này. Họ hy vọng hướng đi mới sẽ khiến việc Evergrande vỡ nợ ít ảnh hưởng đến hệ thống tài chính Trung Quốc. Nhưng thực tế có thể phức tạp hơn họ nghĩ.

Sự hoảng sợ từ các nhà đầu tư và người mua nhà có thể lan ra khắp thị trường bất động sản và làm giảm giá nhà, ảnh hưởng đến tài sản và niềm tin của các hộ gia đình. Điều này cũng có thể làm rung chuyển thị trường tài chính toàn cầu và khiến các công ty Trung Quốc khác khó tiếp cận được vốn đầu tư nước ngoài. Nhà đầu tư tỷ phú George Soros tuần trước đã cảnh báo rằng vụ vỡ nợ của Evergrande có thể khiến nền kinh tế Trung Quốc sụp đổ.

Chen Zhiwu, Giáo sư ngành tài chính tại Đại học Hồng Kông, cho biết sự sụp đổ của Evergrande có thể dẫn đến khủng hoảng tín dụng cho toàn bộ nền kinh tế Trung Quốc, do các tổ chức tài chính ngày càng e ngại rủi ro. Ông nói thêm, thất bại của Evergrande "không phải là tin tốt cho hệ thống tài chính hoặc nền kinh tế nói chung".

Tuy nhiên, không phải ai cũng bi quan như vậy. Bruce Pang, một nhà kinh tế học tại China Renaissance Securities, cho biết vụ vỡ nợ của Evergrande có thể tạo cơ sở cho một nền kinh tế lành mạnh hơn trong tương lai.

Ông Pang nói: “Nếu Evergrande có thể chứng tỏ quan điểm “quá lớn để sụp đổ” là đúng, thì Bắc Kinh vẫn đang thi hành một chính sách mềm mỏng với các vụ vỡ nợ, bất chấp những thiệt hại và gián đoạn kinh tế trong ngắn hạn”.

Các nhà đầu tư nước ngoài có nên lo ngại?

Các nhà đầu tư nước ngoài có thể mất trắng 7,4 tỷ USD tiền thanh toán trái phiếu năm 2022 từ Evergrande. Trong tuần qua, trái phiếu nợ của Evergrande chỉ có giá 50 cents. Ở nhiều thời điểm trong năm nay, các nhà đầu tư đã hoảng loạn tới mức bán tháo cổ phiếu và trái phiếu nợ của tập đoàn này, thậm chí khiến các cơ quan quản lý phải yêu cầu ngừng giao dịch.

Trong khi đó, danh mục cổ phiếu chính của Evergrande tại Hồng Kông đã mất hơn ba phần tư giá trị trong năm qua.

Các nhà đầu tư nước ngoài lo lắng rằng nếu Evergrande sụp đổ, tất cả số tiền mà tập đoàn này đang nợ họ sẽ tan thành mây khói. Các nhà chức trách ở Bắc Kinh đang cho thấy họ không còn sẵn sàng cứu trợ các trái chủ nước ngoài và trong nước. Trong bất kỳ thủ tục phá sản nào, các trái chủ này sẽ bị xếp sau trong danh sách các chủ nợ có thể thu hồi tài sản của Evergrande.