Lâu nay ai cũng nghĩ quy định về bồi thường, hỗ trợ tái định cư thường được sửa đổi theo hướng có lợi cho người dân, tức mức bồi thường cho người dân bị thu hồi đất ở quy định sau sẽ cao hơn quy định trước. Tuy nhiên, với Nghị định 69/2009 về chính sách thu hồi đất nông nghiệp thì người dân có đất bị thu hồi bị thiệt thòi hơn so với trước đây.

Bồi thường 20 tỉ đồng chỉ còn 4 tỉ

Ở dự án mở rộng, nâng cấp BV Đa khoa khu vực Hóc Môn có ba trường hợp có nhà ở và sáu trường hợp có đất nông nghiệp bị ảnh hưởng, phải thu hồi. Năm 2009, Hội đồng Bồi thường giải phóng mặt bằng huyện Hóc Môn (hội đồng) tổ chức họp dân, công bố phương án tổng thể về bồi thường hỗ trợ để thu hồi đất.

Theo đó, hộ ông Trần Văn Bo sẽ được bồi thường hơn 6,4 tỉ đồng cho hơn 3.100 m² đất nông nghiệp bị thu hồi. Hộ bà Huỳnh Thị Bê hơn 20,5 tỉ đồng vì bị thu hồi hơn 10.000 m² đất nông nghiệp. Hộ ông Nguyễn Văn Trạo gần 1,4 tỉ đồng cho hơn 670 m²…

Dự án mở rộng BV Đa khoa khu vực Hóc Môn chưa xong thủ tục bồi thường. Ảnh: CẨM TÚ

Hội đồng công bố phương án, giá bồi thường trên là theo phê duyệt của Sở Tài chính TP.HCM năm 2009 cho toàn bộ diện tích đất nông nghiệp bị thu hồi theo giá bồi thường của đất nông nghiệp xen cài trong khu dân cư theo QĐ 17/2008 của UBND TP. Tuy nhiên, do dự án chưa có văn bản chấp thuận địa điểm đầu tư nên TP chưa phê duyệt ban hành phương án bồi thường. Vì thế, huyện Hóc Môn xin chủ trương chi trả trước cho các hộ dân bị ảnh hưởng bởi dự án… Sau khi công bố mức giá bồi thường, các hộ dân bị thu hồi đất đều đồng ý và đề nghị cơ quan chức năng mau chóng trả tiền để tránh trượt giá.

Tuy nhiên, hai năm sau, huyện lại mời các hộ dân đến làm việc để công bố lại giá bồi thường theo quy định mới. Theo đó, hộ ông Bo từ 6,4 tỉ đồng xuống còn 1,8 tỉ đồng. Bà Bê từ 20,5 tỉ đồng thì chỉ còn gần 4 tỉ… Tổng số tiền phải bồi thường cho các hộ dân bị thu hồi đất từ gần 40 tỉ đồng theo công bố năm 2009, nay chỉ phải bồi thường hơn 13 tỉ đồng.

Nghị định 69 làm nông dân bị thiệt

Theo tìm hiểu, việc điều chỉnh nêu trên là do quy định về bồi thường đất nông nghiệp thay đổi theo hướng bất lợi cho người bị thu hồi đất.

Ở dự án trên, trong khi huyện đang xin chủ trương chi trả tiền bồi thường trước cho các hộ dân thì tháng 8-2009, Chính phủ ban hành Nghị định 69 về bồi thường hỗ trợ tái định cư. Tiếp đó, TP ban hành QĐ 35 thay thế QĐ 17/2008 để hướng dẫn về nội dung này nên hội đồng tính lại theo quy định mới.

Theo phương án bồi thường cũ, thực hiện theo QĐ 17/2008 của TP thì đất nông nghiệp xen kẽ trong khu dân cư như của dự án mở rộng BV Đa khoa khu vực Hóc Môn được tính bồi thường bằng đất nông nghiệp cùng loại (dựa vào bảng giá đất do TP công bố hằng năm), cộng thêm 40% giá đất ở có vị trí liền kề để tính bồi thường mà không bị giới hạn hạn mức. (Áp vào dự án trên, 1 m² đất nông nghiệp xen kẽ khu dân cư được bồi thường với mức hơn 2 triệu đồng).

Tuy nhiên, NĐ 69 và tiếp đó là QĐ 35/2009 của TP không còn áp dụng chính sách trên cho đất nông nghiệp. Thay vào đó, đất nông nghiệp được bồi thường bằng đơn giá đất nông nghiệp do TP ban hành và công bố hằng năm. Còn mức hỗ trợ thì được tính bằng 50% giá đất ở trung bình khu vực có đất bị thu hồi theo quy định của bảng giá đất do TP quy định và công bố hằng năm. Đồng thời, diện tích hỗ trợ tối đa không quá năm lần hạn mức đất ở. Ở Hóc Môn hạn mức hỗ trợ tối đa 1.000 m². Tính ra, 1 m² đất nông nghiệp bị giảm hơn 900.000 đồng so với phương án trước. Chưa kể mức hỗ trợ chỉ áp dụng cho tối đa 1.000 m², còn diện tích vượt hơn nữa chỉ được bồi thường theo đơn giá đất nông nghiệp là 304.000 đồng/m². Chính vì thế, tất cả hộ dân đều bị giảm tiền bồi thường. Hộ bị thu hồi đất càng lớn như hộ bà Bê có hơn 10.000 m² đất nông nghiệp bị thu hồi thì càng bị sụt nghiêm trọng.

Được biết huyện Hóc Môn đã từng kiến nghị TP có cơ chế riêng cho dự án trên để hỗ trợ thêm cho các hộ dân (mức bồi thường hỗ trợ bằng với mức giá đã phê duyệt và công bố cho dân theo QĐ 17). Tuy nhiên, trong văn bản hướng dẫn, Sở Tài chính cho rằng đề xuất này không có cơ sở giải quyết. Sở đề nghị huyện nghiên cứu tình hình thực tế để có đề xuất phù hợp hơn. Được biết huyện Hóc Môn đã có phương án mới đó là không áp dụng hạn mức khi hỗ trợ để giảm thiệt hại cho hộ dân có diện tích đất lớn bị thu hồi. Theo đó, sẽ tính theo đơn giá khoảng 1,1 triệu đồng/m² cho toàn bộ diện tích đất bị thu hồi mà không áp dụng hạn mức.

Có rất nhiều dự án tại TP cũng phải điều chỉnh giảm tiền bồi thường tương tự như ở Hóc Môn trong khi giá bồi thường khi thu hồi đất nông nghiệp của nông dân vốn dĩ chưa cao, nay lại càng thấp hơn.