Có ý kiến đề nghị không quy định Nhà nước thu hồi đất để sử dụng vào mục đích phát triển kinh tế - xã hội.

Làm rõ tiêu chí “phát triển kinh tế - xã hội”

Theo ông Giàu, về thu hồi đất, có những ý kiến tán thành thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội nhưng phải vì lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng; làm rõ công trình hệ thống dẫn, chứa xăng dầu, khí đốt là vì mục đích dự trữ quốc gia thì Nhà nước thu hồi đất, nhưng nếu vì lợi ích của doanh nghiệp thì phải thỏa thuận với người sử dụng đất.

Trong khi đó, cũng có ý kiến đề nghị không quy định Nhà nước thu hồi đất để sử dụng vào mục đích phát triển kinh tế - xã hội.

Đối với nội dung này, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng Nhà nước chỉ thu hồi đất để thực hiện các dự án phát triển kinh tế - xã hội quy mô lớn, quan trọng của đất nước được quy định tại điều 62. Đối với các công trình hệ thống dẫn, chứa xăng dầu, khí đốt được quy định tại điểm c khoản 1 điều 62 là các công trình phục vụ cho lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng.

Riêng các dự án sản xuất, kinh doanh phù hợp với quy hoạch sử dụng đất hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng được chuyển nhượng, cho thuê, góp vốn bằng quyền sử dụng đất với nhà đầu tư để thực hiện dự án phù hợp với quy hoạch sử dụng đất được quy định tại điều 73.

Trong khi đó, có ý kiến đề nghị quy định cụ thể các trường hợp thu hồi đất để sử dụng vào các mục đích phục vụ lợi ích quốc gia, công cộng, phát triển kinh tế - xã hội; gộp thành một điều vì rất khó tách bạch giữa mục đích phục vụ lợi ích quốc gia, công cộng với mục đích phát triển kinh tế - xã hội; bỏ giao Chính phủ quy định cụ thể.

Về nội dung này, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xin tiếp thu và bổ sung quy định tại điều 62 về các trường hợp thu hồi đất để sử dụng vào mục đích phục vụ lợi ích quốc gia, công cộng, phát triển kinh tế - xã hội.

Ở một góc độ khác, có ý kiến đề nghị trường hợp nhà đầu tư đã thỏa thuận được từ 70-80% số người sử dụng đất trong dự án mà số người sử dụng đất còn lại không đồng ý, thì Nhà nước cần có cơ chế để xử lý.

Trước đề xuất này, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho biết dự thảo luật đã quy định cụ thể các trường hợp Nhà nước thu hồi đất để sử dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh, phục vụ lợi ích quốc gia, công cộng, phát triển kinh tế - xã hội để hạn chế việc thu hồi đất tràn lan gây bức xúc, khiếu kiện trong nhân dân.

Nhà đầu tư thực hiện dự án phát triển kinh tế - xã hội có nhu cầu sử dụng đất sẽ được Nhà nước giao đất, cho thuê đất trong các khu công nghiệp, cụm công nghiệp, khu công nghệ cao, khu kinh tế hoặc được Nhà nước bàn giao mặt bằng để thực hiện các dự án quan trọng quốc gia, dự án phát triển hạ tầng. Việc thỏa thuận để chuyển nhượng, cho thuê, góp vốn bằng quyền sử dụng đất giữa hộ gia đình, cá nhân sử dụng đất với nhà đầu tư chỉ thực hiện đối với những dự án không thuộc trường hợp Nhà nước trực tiếp thu hồi đất, thường là những dự án nhỏ, lẻ.

"Đây là thỏa thuận mang tính dân sự theo nguyên tắc bình đẳng trên cơ sở các quyền hợp pháp của người sử dụng đất, vì vậy, không nên quy định cơ chế can thiệp bằng biện pháp hành chính của Nhà nước", báo cáo viết.

Vừa “bồi thường” vừa “hỗ trợ”

Có ý kiến đề nghị việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất phải bảo đảm người sử dụng đất được bồi thường theo mục đích đang sử dụng hợp pháp, người có đất khi Nhà nước thu hồi được hỗ trợ đào tạo nghề, tạo việc làm, tổ chức lại sản xuất, bảo đảm đời sống.

Trước đề nghị này, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho biết sẽ tiếp thu và bổ sung các quy định về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư theo hướng phân biệt rõ việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. Theo đó, bồi thường là bù đắp những thiệt hại cho người có đất do việc thu hồi đất gây ra như thiếu đất sản xuất, nhà ở, sản xuất bị gián đoạn, lợi nhuận bị giảm sút, cuộc sống, sinh hoạt bị ảnh hưởng. Việc bồi thường có thể bằng đất, bằng tiền.

Đối với hỗ trợ không phải là để bù đắp phần bồi thường chưa thỏa đáng mà xác định đây là việc Nhà nước tạo điều kiện cho người có đất thu hồi có cuộc sống tốt hơn. Tái định cư được thực hiện theo nguyên tắc bảo đảm khi thu hồi đất ở mà phải di chuyển chỗ ở thì phải bố trí chỗ ở cho người có đất thu hồi, nếu tiền bồi thường không đủ mua suất tái định cư tối thiểu thì được Nhà nước hỗ trợ đủ để mua suất tái định cư tối thiểu.

Về đề nghị quy định hình thức chi trả bồi thường, hỗ trợ cho người có đất thu hồi theo hướng chi trả một lần hoặc nhiều lần, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho biết về nguyên tắc, khi thu hồi đất Nhà nước phải thực hiện thanh toán đầy đủ, kịp thời tiền bồi thường, hỗ trợ, tái định cư cho người có đất thu hồi nhằm bảo đảm ổn định cuộc sống, sản xuất cho người có đất thu hồi, đồng thời tạo điều kiện để người có đất thu hồi chủ động nhận chuyển nhượng, thuê quyền sử dụng đất, đầu tư phát triển sản xuất kinh doanh.

Trong khi đó, với trường hợp bồi thường khi giá đất quá thấp mà chi phí đầu tư trên đất lại rất cao, đề nghị phân cấp cho ủy ban nhân dân cấp tỉnh xem xét những trường hợp có chi phí đầu tư quá cao để bồi thường, hỗ trợ giảm bớt thiệt thòi cho người dân.

Về điều này, tại điều 114 dự thảo luật quy định giá đất để tính tiền bồi thường là giá đất cụ thể do ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định. Do vậy, trường hợp đầu tư làm tăng giá trị đất thì phần giá trị tăng lên đó đã được tính vào giá đất để bồi thường.