(NoithatXHome.vn) Làng nghề Thổ Hà là một cái tên quen thuộc của nghề gốm Việt Nam bởi lịch sử hàng trăm năm và chất lượng sản phẩm nổi tiếng.

Nơi đây từng là một thương cảng tấp nập thuyền bè ngược xuôi ra vào bến sông Như Nguyệt, mang đi những đồ gốm thổi hồn từ đất và bàn tay nghệ nhân làng. 

Hãy cùng Portfolio khám phá làng gốm Thổ Hà ngay trong bài viết này nhé!

1. Vài nét về lịch sử làng gốm Thổ Hà (Bắc Giang)

Nghề gốm Thổ Hà có từ thế kỉ 12 và là một trong ba trung tâm gốm sứ cổ xưa nhất của người Việt, bên cạnh Phù Lãng và Bát Tràng.

Theo gia phả làng nghề và những mẫu hiện vật khảo cổ được tìm thấy thì Thổ Hà là một trong những chiếc nôi của nghề gốm sứ. Thổ Hà đã là một thương cảng gốm tấp nập của vùng Kinh Bắc.

Sự hưng thịnh của nghề gốm đã giúp người dân xây dựng một quần thể kiến trúc đình, chùa, văn chỉ, cổng làng bề thế uy nghi.

Trong làng lưu truyền câu chuyện ông tổ nghề gốm làng Thổ Hà là tiến sĩ Đào Trí Tiến. Vào cuối thời Lý, ba ông Đào Trí Tiến, Hứa Vĩnh Cảo và Lưu Phong Tú cùng làm quan trong triều và được cử đi sứ Bắc Tống (960 – 1127).

Sau khi hoàn tất sứ mệnh, trên đường trở về nước qua Thiều Châu, tỉnh Quảng Đông gặp bão, phải nghỉ lại.

Ở đây có lò gốm nổi tiếng, ba ông đến thăm và học được kỹ thuật làm gốm.

Về nước Đào Trí Tiến truyền nghề làm hàng gốm sắc đỏ thẫm cho Thổ Hà, Hứa Vĩnh Cảo truyền nghề làm hàng gốm sắc trắng cho Bát Tràng, Lưu Phong Tú truyền nghề làm hàng gốm sắc vàng thẫm cho Phù Lãng.

Trước đây lễ dâng hương Tổ nghề gốm (suy tôn cả ba ông) hàng năm được các nhà làm nghề gốm ở Thổ Hà tổ chức luân phiên nhau tại gia đình.

Vào những năm 40 của thế kỷ trước nghề làm gốm Thổ Hà rất phát triển.

Giữa những năm 60 của thế kỷ trước dân cư trong làng phát triển, các lò gốm tốn nhiều diện tích đất và gây ô nhiễm nên nhà nước thành lập Xí nghiệp gốm Đá Vang trên vùng đồi núi của làng Lát cách Thổ Hà 3 km về hướng Bắc, toàn bộ dân làm gốm của Thổ Hà thành công nhân của xí nghiệp, ăn lương nhà nước.

• Khám phá làng chạm bạc Đồng Xâm hơn 600 tuổi tại Thái Bình
• Tinh hoa nghề mộc thủ công mỹ nghệ ở làng nghề Chàng Sơn – Hà Nội
• Khám phá nghệ thuật điêu khắc gỗ ở làng nghề Sơn Đồng

Đầu những năm 80 kinh tế của thời bao cấp vô cùng khó khăn, dân làng chuyển sang nghề mới là làm mỳ gạo và nấu rượu từ sắn.

Thời gian này nấu rượu từ gạo và buôn bán rượu vẫn bị cấm. Nhiều công nhân đã bỏ Xí nghiệp gốm để về làm hàng.

Đến năm 1988 đồ nhựa đã trở nên thông dụng, các sản phẩm như chum, vại bằng sành vừa to vừa nặng khó mà bán được nên Xí nghiệp gốm Đá Vang giải thể, đặt dấu chấm hết cho nghề gốm gần 900 năm của làng Thổ Hà.

Năm 2005 anh Trịnh Đắc Tân, một người sinh ra trong một gia đình 10 đời làm nghề gốm đã mở một lò gốm nhằm khôi phục nghề gốm cổ truyền, sản xuất các loại chum vại sành, chậu sành, tiểu sành, lọ hoa, tích chén. Việc khôi phục gặp rất nhiều khó khăn, cần sự quan tâm, giúp đỡ của chính quyền và người dân.

2. Khám phá làng gốm Thổ Hà (Bắc Giang)

Vì có lịch sử hình thành và phát triển hưng thịnh lâu đời nên làng gốm Thổ Hà hiện nay còn lưu lại rất nhiều di tích cổ mang đậm giá trị văn hóa truyền thống Việt Nam.

Trong đó phải kể đến Đình làng Thổ Hà được dựng năm 1692, đây là công trình văn hóa được xếp hạng di tích lịch sử quốc gia. Hoa văn rồng phượng ẩn hiện trong mây hài hòa cùng người và cỏ cây, hoa lá, muông thú còn ghi lại dấu ấn bàn tay tài hoa của người thợ khắc.

Đi vào trong làng, kỳ thú nhất là những ngõ nhỏ. Một màu đỏ của thứ gạch cũ kĩ đã mòn vẹt, trơ ra thần thái của những bước chân thời gian, ngõ nhỏ heo hút, tường xếp chằn chặn một thứ sành nâu đen bóng.

Khách đến nơi đây thường có ấn tượng đặc biệt với những ngõ xóm hun hút đẹp một vẻ cổ kính, hoài niệm mà lại dân dã, lắng đọng.

Gốm Thổ Hà xưa không dùng men, cái thứ đất dẻo kỳ diệu ấy được nung cho đến tự chảy men ra, bám trên bề mặt đồ gốm một màu nâu óng, mượt như nhung, mát lịm.

Làng chỉ làm đồ gia dụng, những chum vại, tiểu sành, chĩnh nổi tiếng một thời. Bề mặt đồ gốm tím sẫm, đanh lại, gõ kêu như đánh vào thép nguội.

Những mảnh gốm xưa còn sót lại trên các bức tường vẫn nguyên hình vẹn trạng, chính thế mà hồn gốm như còn đọng mãi.

Bước chân vào làng gốm Thổ Hà là bạn đã bước vào một khung tranh lịch sử dân tộc, với những nét đặc trưng nhất của kiến trúc, nghệ thuật làm gốm xưa. 

Trên đây là một số thông tin hữu ích về làng gốm Thổ Hà – Bắc Giang. Đừng quên theo dõi những bài viết tiếp theo của gotrangtri.vn để cập nhật những bài viết hay về kiến trúc nghệ thuật cũng như thiết kế nhà đẹp nhé!