(NoithatXHome.vn) – Lễ cúng vía trâu của người Thái ở Sơn La là một trong những phong tục tín ngưỡng mang đậm dấu ấn văn hoá một tộc người nói riêng và của một nền văn minh lúa nước nói chung.

Lễ cúng này không chỉ thể hiện tấm lòng coi trọng công sức của trâu đã vất vả nhọc nhằn giúp con người có được lương thực thóc lúa quý hơn cả vàng ngọc mà còn có ý nghĩa nhân sinh cao đẹp, tôn vinh công sức lao động trong suốt những ngày rộng tháng dài trong năm.

Hãy cùng Portfolio khám phá tín ngưỡng độc đáo này nhé!

Người Thái ở Sơn La: con trâu là đầu cơ nghiệp

Theo số liệu thống kê của tỉnh Sơn La, người Thái là tộc người có dân số đông nhất, chiếm tới 53,76% tổng dân số của tỉnh.

Từ ngàn đời xưa, đồng bào dân tộc Thái nói chung và người Thái ở Sơn La nói riêng có nền nông nghiệp lúa nước khá phát triển với các hoạt động như canh tác nương rẫy, chăn nuôi gia súc, gia cầm cùng hệ thống thủy lợi tương đối hoàn thiện với mô hình “Mương – phai – lái – lin”, tạo ra của cải vật chất để cải thiện đời sống và phục vụ mục đích tín ngưỡng, tâm linh.

Người Thái ở Sơn La luôn quan niệm rằng: mọi vật trên thế giới đều có linh hồn và đều được cai quản, ngự trị bởi một lực lượng siêu nhiên vô hình, đó là ma (phi).

Họ cho rằng, ma có mặt ở mọi nơi, mọi lúc, xung quanh họ, sẵn sàng can thiệp vào bất cứ việc gì của thế giới thiên nhiên, con người…

Cũng bởi vậy, đời sống văn hóa tâm linh của người Thái rất đa dạng với những lễ hội, nghi lễ, tục thờ cúng diễn ra quanh năm… để cầu xin các vị thần linh, tổ tiên trợ giúp cho cuộc sống con người khoẻ mạnh, sung túc, gia súc, gia cầm sinh sôi nảy nở, mùa màng tươi tốt bội thu, trong đó có tục làm vía, thực chất là việc động viên, khích lệ người được làm vía để họ phấn chấn, vui vẻ vượt qua những tai ương trong cuộc sống.

Bên cạnh những nghi lễ làm vía cho con người, người Thái ở Sơn La còn có những nghi lễ đặc trưng về nông nghiệp, trong đó tục làm lễ cúng vía trâu là một tục lệ điển hình.

• Bảo tàng Szczecin nhận danh hiệu Công trình Quốc tế của năm.
• Độc đáo lễ cấp sắc của người Dao Tiền ở Sơn La
• Nhà trình tường của người Mông – Nghệ thuật xây dựng thủ công từ đá và đất

Không chỉ người Kinh với văn hóa làng xã, thâm canh lúa nước mà đối với cả người Thái đều quan niệm rằng: con trâu là đầu cơ nghiệp.

Trong đời sống của đồng bào này, con trâu là một loài gia súc quý, gần gũi, quanh năm ngày tháng vất vả giúp sức cho họ cày ruộng, làm nương, tạo ra thóc lúa nuôi sống con người.

Nhưng trong đời sống hằng ngày, họ không tránh khỏi những lúc đối xử với trâu không được tốt như: đánh, mắng trâu. Vì sợ hồn vía của trâu giận, bỏ đi mất, khôn giúp sức cho họ nữa nên khi xong mùa cấy cày, người Thái ở Sơn La thường sắm mâm lễ để cúng vía, cầu cho trâu luôn khỏe mạnh.

Lễ cúng vía trâu của người Thái ở Sơn La có gì đặc biệt?

Trước đây, do phụ thuộc nhiều vào thời tiết, để tránh giá rét và một số chân ruộng phải chờ nước mưa nên người Thái ở Sơn La chỉ làm canh tác một vụ mùa trong năm vào khoảng tháng 5 và được thu hoạch vào tháng 10.

Vì vậy, lễ cúng vía trâu thường được tổ chức vào tháng 5, tháng 6, sau khi đã cấy xong. Lễ cúng vía trâu được tổ chức theo quy mô làng, bản. Sau khi cả bản họp bàn, thầy cúng có nhiệm vụ xem ngày lành tháng tốt để chuẩn bị làm lễ.

Trước đây, khi dân bản còn nhiều trâu, họ lên rừng tìm một khoảng đất rộng – gọi là Púng – nơi có nhiều cỏ xanh tươi tốt để làm nơi chăn thả trâu.

Bãi đất này thường có hai cửa, 1 cửa vào và một cửa ra. Lễ cúng thường diễn ra trong 1 ngày rưỡi, chia làm 3 nghi lễ nhỏ với 3 thầy cúng khác nhau.

Mâm lễ thứ nhất với các lễ vật gồm 1 con gà luộc, 2 bát nước luộc gà, 2 ép xôi, 1 chai rượu, 8 chén rượu, 1 đĩa trầu và vỏ chay, 8 đôi đũa.

Thầy cúng thứ nhất đặt mâm lễ trước bàn thờ tổ tiên của gia đình, khấn mời ông bà tổ tiên về thụ lễ và xin phép được làm lễ cúng vía cho trâu, phù hộ cho trâu không bị hổ, sói ăn thịt, không bị bệnh tật, …

Mâm lễ thứ hai, lễ vật gồm có: 1 con gà luộc, 2 bát nước luộc gà, 1 đĩa trầu và vỏ chay, 2 ép xôi, 1 chai rượu, 8 chén rượu, 8 đôi đũa, cây lau, rọ đựng lông gà. Mâm lễ này đặt tại chỗ nhốt trâu của gia đình.

Thầy cúng thứ hai khấn xin thổ địa về thụ lễ, đồng thời báo cáo mùa vụ đã làm xong, cây lúa đã bắt đầu bén rễ, xin phép thổ địa được cúng vía cho trâu, để trâu được khỏe mạnh, không bị hổ sói ăn thịt, không bị con vắt chui vào mũi, thấy hang đừng vào, thấy vực đừng đi, lúc đi lành lặn, lúc về lành lặn…..

Tiếp đó, thầy cúng tiến hành làm mâm lễ thứ 3 để cúng vía cho trâu.

Thầy cúng treo lên sừng mỗi con trâu một cái giỏ đựng lông gà và khấn cúng vía cho trâu. Thầy nói rằng, trong mùa vụ đã chót đánh mắng trâu, giờ cúng vía mong trâu khỏe mạnh, cày tốt, không bị hổ sói ăn thịt, không bị bệnh tật…..

Sau đó, thầy cúng mời trâu ăn cỏ lau, mời trâu miếng cơm nếp, uống một chén rượu để tỏ lòng biết ơn con trâu đã cùng với gia chủ làm mùa vụ vất vả. 

Khi lễ cúng vía trâu hoàn tất, họ cùng nhau tổ chức ăn uống, rồi thả trâu lên bãi thả chung. Đến khi chuẩn bị mùa vụ, gia đình lại đón trâu về, chăm sóc để chuẩn bị vào mùa vụ tiếp theo.

Lễ cúng vía trâu của người Thái ở Sơn La là một trong những tín ngưỡng độc đáo, mang tính cổ vũ, động viên tinh thần lao động cao.

Tuy nhiên, tín ngưỡng này không còn phổ biến nữa bởi nhiều nguyên nhân: các gia đình người Thái ở Sơn La chăn nuôi ít trâu hơn, thay vì thả trâu vào rừng, họ đã quây chuồng và nuôi nhốt.

Bên cạnh đó, yếu tố mùa vụ cũng có nhiều sự thay đổi nên lễ cúng trâu thường diễn ra rải rác, không có yếu tố tập trung, ngày làm lễ người dân thường làm tại nơi thả trâu của gia đình.

Ngoài lễ cúng vía trâu, người Thái ở Sơn La còn lưu giữ và duy trì rất nhiều tín ngưỡng khác trong đời sống văn hóa tâm linh cũng như tập tục sinh hoạt hằng ngày, chúng tôi sẽ tiếp tục giới thiệu tới Quý độc giả trong những bài viết sau.

Đừng quên ghé xem chuyên trang gotrangtri.vn hàng ngày để đón đọc những bài viết hay về thiết kế nội thất nhà đẹp nhé!