Sự linh hoạt mang tính chiến lược của Trung Quốc không chỉ giới hạn ở các tuyên bố chủ quyền trên biển và hoạt động xây dựng cơ sở hạ tầng mạnh mẽ tại nước ngoài. Các tổ chức và doanh nghiệp Trung Quốc cũng đang ráo riết thu mua và thuê đất đai của các quốc gia khác.

Các công ty Trung Quốc đang mua đất ở châu Á và châu Phi. Tổng diện tích đất được các công ty này mua hoặc thuê trong thập kỷ qua bằng tổng diện tích đất của cả Sri Lanka hoặc Lithuania, và lớn hơn nhiều so với diện tích đất mà các doanh nghiệp Hoa Kỳ và các nước lớn khác mua lại.

Ngày càng có nhiều lo ngại rằng các nước mới nổi và đang phát triển, giữ vai trò là nguồn cung cấp lương thực và tài nguyên thiên nhiên cho toàn thế giới, sẽ rơi vào tầm ngắm của Trung Quốc. Điều này cũng dấy lên nhiều lo ngại về vấn đề an ninh lãnh thổ.

Nhật Bản và các quốc gia lớn khác không thể coi việc thu mua này của Trung Quốc là không đáng kể. Hideki Hirano, giáo sư tại Đại học Himeji, người nghiên cứu về việc mua đất của các nhà đầu tư nước ngoài, cho biết: “Cần thắt chặt các quy định hơn nữa để ngăn chặn tình trạng đất đai bị thu mua không kiểm soát”.

Ví dụ điển hình là, chuối được trồng rộng rãi ở bang Kachin, miền Bắc Myanmar. Những cây chuối cao khoảng 3m mọc dày và tỏa bóng mát cho khu vực trồng. Sự phát triển của các đồn điền bắt đầu tăng tốc vào khoảng năm 2015 và đã làm thay đổi mạnh mẽ cảnh quan nơi đây.

Theo các cuộc điều tra của các tổ chức phi chính phủ và nhiều tổ chức khác, các công ty Trung Quốc đang tham gia rất nhiều vào việc trồng chuối tại khu vực này. Theo số liệu của Liên Hợp Quốc, xuất khẩu chuối từ Myanmar đã tăng gấp 250 lần từ 1,5 triệu USD vào năm 2013 lên 370 triệu USD vào năm 2020. Hầu hết các sản phẩm này được xuất sang Trung Quốc.

Người dân địa phương cho biết, các đồn điền trồng chuối vẫn tiếp tục hoạt động ở Kachin kể từ sau cuộc đảo chính quân sự vào tháng Hai vừa qua, bởi vì chúng là nguồn thu thuế quan trọng cho các lực lượng vũ trang Myanmar.

Theo Land Matrix, một tổ chức giám sát đất đai của châu Âu, các công ty Trung Quốc đã giành được quyền kiểm soát 6,48 triệu héc-ta đất dành cho nông nghiệp, lâm nghiệp và khai thác mỏ trên khắp thế giới từ năm 2011 đến năm 2020. Con số đó thấp hơn 1,56 triệu héc-ta do các công ty Anh kiểm soát, 860.000 héc-ta do các công ty Mỹ nắm giữ và 420.000 héc-ta của các công ty Nhật Bản.

Các doanh nghiệp Trung Quốc đang nhanh chóng thu mua đất ở nước ngoài để đáp ứng nhu cầu nội địa ngày càng tăng do sự phát triển kinh tế của quốc gia này. Mua đất ở nước ngoài giúp các doanh nghiệp Trung Quốc tiếp cận ổn định với các nguồn tài nguyên thiên nhiên khi nguồn cung trên thế giới thắt chặt.

Cộng hòa Dân chủ Congo là một ví dụ nữa. Phần lớn đất ở quốc gia Trung Phi này là rừng. Trong bối cảnh giá gỗ tăng cao, một công ty Trung Quốc tên là Wan Peng đã xuất khẩu số lượng lớn gỗ từ nước này sang Trung Quốc. Đại sứ quán Congo tại Tokyo từ chối bình luận về hợp đồng này với công ty Trung Quốc.

Các công ty Trung Quốc cũng đang mua các mỏ khoáng sản. China Minmetals đã đầu tư 280 triệu USD vào Tanzania, ở miền Nam châu Phi, vào năm 2019; và China Non-Ferrous Metal Mining đã rót 730 triệu USD vào hoạt động khai thác kim loại màu ở Guinea vào năm 2020, theo Viện nghiên cứu chính sách công của Hoa Kỳ. Các khoản đầu tư trên nhằm đạt được quyền tiếp cận khoáng sản để sử dụng cho nhiều mục đích, trong số có sản xuất pin cho xe điện.

Các quốc gia chấp nhận đầu tư của Trung Quốc chịu nhiều rủi ro tiềm tàng khi họ ngày càng phụ thuộc vào Trung Quốc. Các chuyên gia cho rằng Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường của Bắc Kinh, một chương trình phát triển cơ sở hạ tầng đa quốc gia khổng lồ, là một kế hoạch bẫy nợ. Các quốc gia chủ nhà sẽ mắc nợ Trung Quốc khi nỗ lực thúc đẩy sự phát triển hạ tầng trong nước và sau đó không thể thoát khỏi sự kiểm soát của ông lớn này.

Khi China Harbour Engineering Company (CHEC), một nhà thầu Trung Quốc, phát triển một cảng ở miền Nam Sri Lanka, nước này không có khả năng trả các khoản vay cho Trung Quốc và đã phải bàn giao cảng cho CHEC theo hợp đồng thuê 99 năm, một ví dụ điển hình của bẫy nợ.

Vào tháng 5, CHEC đã giành được đơn đặt hàng xây dựng một tuyến đường cao tốc ở Colombo, thành phố lớn nhất của Sri Lanka. Công ty Trung Quốc này sẽ tiếp tục sở hữu đường cao tốc sau khi hoàn thành, chỉ giao lại cho Sri Lanka sau khi thu phí 18 năm. Quá trình đấu thầu dự án này cũng gặp nhiều chỉ trích về sự minh bạch.

Các động thái của Trung Quốc nhằm thu mua đất đai ở nước ngoài đang khiến các quốc gia trên khắp thế giới tìm cách đối phó.

Vào tháng 6, Quốc hội Nhật Bản đã ban hành một đạo luật mới nhằm thắt chặt các quy định về thu hồi và sử dụng đất ở những nơi được coi là quan trọng đối với an ninh quốc gia. Luật này nhằm vào Trung Quốc, được thiết kế để ngăn chặn các giao dịch đất đáng ngờ của các doanh nghiệp nước ngoài. Ví dụ, đã có trường hợp các thực thể nước ngoài sở hữu đất gần căn cứ của Lực lượng Phòng vệ Trên không Nhật Bản ở Chitose, Hokkaido.

Các loại đất khác như đất rừng sử dụng chung vẫn chưa thuộc phạm vi điều chỉnh của các quy định này. Các thực thể nước ngoài đã mua 46 héc-ta đất nông nghiệp và 7.560 héc-ta đất rừng tại Nhật Bản, theo Bộ Nông nghiệp, Lâm nghiệp và Thủy sản.

Ngoài ra, “có những trường hợp đất thuộc sở hữu danh nghĩa của công dân Nhật Bản, nhưng được hỗ trợ tài chính để thu mua bởi các thực thể Trung Quốc”, một nguồn tin quen thuộc với cơ quan tình báo Nhật Bản cho biết.