Hàng loạt câu hỏi cần được trả lời. Cơ chế mua bán như thế nào để tránh tình trạng xin cho? Đối tượng, loại dự án nào được Nhà nước mua? Quá trình thực hiện ra sao để bảo đảm sự công bằng? Để luật hóa việc Nhà nước mua lại nhà thương mại làm nhà tái định cư, nhà ở xã hội, Bộ Xây dựng đề xuất, chủ đầu tư dự án tái định cư phải lập phương án mua lại nhà thương mại, trong đó nêu rõ địa điểm, số lượng mua, dự kiến giá mua, tiến độ bàn giao trình UBND cấp tỉnh phê duyệt.

Trả lời thắc mắc, khi Nhà nước mua lại nhà thương mại làm nhà tái định cư thì những dự án nào sẽ được mua, quá trình mua bán liệu có nảy sinh chuyện xin cho hay không, Cục trưởng Cục Quản lý nhà và thị trường bất động sản cho biết, tùy theo nhu cầu nhà tái định cư, các địa phương sẽ quyết định. Bộ Xây dựng đang xem xét mua lại một số dự án có giá từ 15-17 triệu đồng/m2 để phục vụ mục đích an sinh xã hội. Tuy vậy, nhiều doanh nghiệp nhà đất thẳng thắn bày tỏ, chủ trương Nhà nước mua lại căn hộ thương mại để tái định cư sẽ là một động tác thừa, tốn tiền của công sức mà không đem lại hiệu quả. Lý do là giá nhà tái định cư cấu thành sẽ rất cao, thậm chí cao hơn cả các dự án nhà ở thương mại.

Phân tích cụ thể cho thấy, cộng dồn toàn bộ chi phí xây dựng, tiền bồi thường đất, chi phí đầu tư hạ tầng, lãi vay ngân hàng… thì giá thành căn hộ tái định cư khoảng 15-16 triệu đồng/m2. Trong khi trên thị trường, nhiều doanh nghiệp đang bán nhà thương mại với giá 12-13 triệu đồng/m2. Một giám đốc công ty bất động sản cũng nhận định, nếu chỉ vì muốn cứu một số doanh nghiệp đang “chết đứng” trên nhà đất mà đưa ra mức giá cao là không ổn. Bộ Xây dựng mua lại dự án của doanh nghiệp để làm nhà tái định cư, nhà ở xã hội thì phải có một tổ chức đứng ra thực hiện mua bán, phải có nguồn tài chính lớn; phải có quy trình xét duyệt dự án nào được mua, được bán. Cần thấy trước hậu quả là khi Nhà nước bán lại cũng phải bán với giá cao nên hầu như không có người thu nhập thấp nào có khả năng mua được. Chẳng hạn, ở Hà Nội, nhà thu nhập thấp đã xây dựng xong nhưng diện tích lớn, giá cao không hợp với túi tiền người dân nên bán không ai mua.

Cái lợi ở đây là, thay vì bỏ tiền đầu tư xây dựng, Nhà nước có thể mua lại, miễn sao sản phẩm phù hợp với giá cả. Vấn đề là cần thấy trước hiệu quả, nếu không thực hiện minh bạch, công khai sẽ dẫn đến tình trạng xin cho, chạy chọt.