Dòng tiền đang bị nghẽn

Thống kê trên thị trường cho thấy lãi suất cho vay hiện nay phổ biến quanh mức 11-13%, lãi suất huy động chỉ còn quanh mức 7-9%, tùy từng kỳ hạn. Như vậy, so với cách đây khoảng 1 năm lãi suất cho vay và huy động đã giảm 3-5%. Lãi suất hiện nay đang ở mức thấp nhất trong hàng chục năm qua.

Ngoài việc lãi suất giảm thì các ngân hàng đã tung ra nhiều chiêu để hút người vay. Bất chấp những nỗ lực đó tăng trưởng tín dụng đến tháng 9 vẫn còn thấp. Cụ thể, theo NHNN tăng trưởng tín dụng trong 8 tháng đầu năm mới được 6,45%, thấp hơn nhiều so với mục tiêu tăng trưởng 12% của cả năm. Đặc biệt đây là con số rất nhỏ so với mức tăng 35-40% những năm trước đó.

Trước đó năm 2012 tăng trưởng tín dụng cũng chỉ đạt hơn 8,91%, trong khi đó tăng trưởng huy động lên tới hơn 33%. Như vậy, đã 2 năm liên tiếp tăng trưởng huy động cao hơn khá nhiều so với tăng trưởng tín dụng. Điều này đồng nghĩa với việc tiền chảy vào ngân hàng mà không được tung ra để cho vay.

Số liệu thống kê cho thấy, tỷ lệ tín dụng so với GDP đã giảm từ mức đỉnh 136% vào năm 2010 giảm xuống chỉ còn 108% GDP trong năm 2012 và hiện nay tương đương với GDP danh nghĩa. Lý giải về hiện tượng này các tác giả trường Harvard Kennedy (Bài thảo luận chính sách “Khơi thông những nút thắt thể chế để phục hồi tăng trưởng”) cho rằng nguyên nhân là do các doanh nghiệp có xu hướng thoái nợ. Trong khi đó các ngân hàng hướng tài sản đầu tư tài chính an toàn như trái phiếu giấy tờ có giá. Ngoài ra, thì do nợ xấu quá cao các ngân hàng cũng phải dùng tiền huy động được để tái cấu trúc nợ, giữ tình trạng tài chính ở mức an toàn.

Thực tế chúng ta thấy dù rất nhiều ngân hàng thừa tiền nhưng việc xét duyệt hồ sơ vay vốn cũng hết sức thận trọng. Nhiều ngân hàng đưa ra nhiều gói cho vay ưu đãi thực chứ không phải quảng cáo nhưng các doanh nghiệp cũng chỉ vay cầm chừng. Gói 30.000 tỷ đồng hỗ trợ thị trường bất động sản dù được triển khai một cách rất rầm rộ nhưng chỉ mới giải ngân một lượng không đáng kể. Ông Nguyễn Hoàng Minh – Phó giám đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) chi nhánh TP.HCM cho biết, trong 4 tháng qua trên địa bàn Tp HCM chỉ có 137 khách hàng cá nhân ký hợp đồng vay vốn nhưng chỉ có 58 khách hàng được giải ngân 22,6 tỷ đồng, còn chưa có doanh nghiệp nào đăng ký.

Như vậy, với những dè dặt từ phía ngân hàng và cả đối tượng đi vay đang khiến cho mục tiêu tăng trưởng tín dụng đến cuối năm đạt 12% là rất khó đạt được. Dòng tiền vào ngân hàng khá dồi dào nhưng dòng tiền ra lại chỉ ở mức nhỏ giọt. Rõ ràng dòng tiền vẫn nằm trong hệ thống ngân hàng.

Khơi thông dòng chảy

Tăng trưởng tín dụng giảm, tỷ lệ đầu tư giảm, doanh nghiệp co cụm điều này chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến tăng trưởng của nền kinh tế. Hơn nữa, việc các doanh nghiệp không vay được vốn sẽ làm cho tình trạng khốn khó của doanh nghiệp gia tăng và dẫn tới nguy cơ đổ vỡ. Để vực dậy nền kinh tế và giảm nguy cơ đổ vỡ thì một trong những giải pháp mà Chính phủ cần làm là thúc đẩy tăng trưởng tín dụng.

Trên thực tế Chính phủ cũng đã có nhiều nỗ lực để khơi thông dòng chảy tín dụng. Việc VAMC tiến hành mua lại nợ xấu bằng trái phiếu đặc biệt là một trong những nỗ lực khắc phục điều này. Thực vậy, dù VAMC mới chỉ đóng vai trò là kho cất giữ nợ xấu cho ngân hàng. Tuy nhiên, với việc ngân hàng có thể mang trái phiếu đặc biệt đến NHNN để chiết khấu sẽ thúc đẩy tăng trưởng tín dụng cho nền kinh tế. Bên cạnh đó, sau khi nợ xấu được khoanh lại thì việc cho vay của ngân hàng cũng dễ dàng hơn.

Hiện tại, đã có bốn ngân hàng tiến hành bán nợ cho VAMC là Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (Agribank) với số nợ xấu trị giá hơn 1.700 tỷ đồng và ba đơn vị khác là ngân hàng Sài Gòn Hà Nội (SHB), PGBank và SCB với tổng cộng 850 tỷ đồng nợ xấu.

Bên cạnh xử lý nợ xấu thì nhiều ngân hàng đang tích cực bắt tay vào giải ngân gói 30.000 tỷ đồng. Hiện tại, có một số đề xuất là nên nới lỏng điều kiện khách hàng được vay ưu đãi và tăng thời hạn cho vay lên 30 năm thay vì 10 năm như hiện nay. Người ta kỳ vọng việc nới lỏng và tăng điều kiện ưu đãi sẽ đẩy mạnh giải ngân gói 30.000 tỷ hơn nữa.

Để thúc đẩy tăng trưởng tín dụng và thúc đẩy đầu tư nhiều chuyên gia kinh tế cũng cho rằng Chính phủ nên tăng thâm hụt ngân sách để thúc đây đầu tư. Thực tế, thì mới đây Chính phủ đã đệ trình Quốc hội nâng bội chi ngân sách năm 2013 và 2014 lên tới 5,3%, đây là mức cao hơn so với mức thâm hụt ngân sách mà Quốc hội thường phê duyệt dưới 5%.

Cụ thể mới đây Chính phủ đệ trình Quốc hội cho phát hành tăng thêm 17.000 tỷ đồng so với kế hoạch trước đó để có nguồn vốn đầu tư cho cơ sở hạ tầng. Theo giải trình của Chính phủ việc tăng này là cần thiết để vực dậy nền kinh tế, hóa giải việc thiếu vốn đầu tư rất trầm trọng hiện nay. Việc chính phủ vay tiền để chi tiêu xét về ý nghĩa nào đó cũng giống như khu vực tư nhân vay tiền để chi tiêu. Như vậy, qua đó tín dụng trong nền kinh tế cũng tăng theo.

Các giải pháp đó cho thấy Chính phủ đang có nhiều biện pháp để khơi thông dòng chảy tín dụng và đưa tiền vào nền kinh tế. Nhiều người kỳ vọng giải pháp này sẽ hỗ trợ nền kinh tế phát triển. Tuy nhiên, cũng không ít người quan ngại việc bơm tiền vào nền kinh tế và tăng đầu tư công nếu kiểm soát không tốt sẽ dẫn đến tham ô, lãng phí và chất lượng tăng trưởng giảm. Điều này, sẽ gây khó khăn cho nền kinh tế trong dài hạn.