Lặn biển ở đảo Phú Quốc.

Nhưng quá tải du lịch đã là một vấn đề, với hệ thống thoát nước của hòn đảo bị quá tải và rác thải trôi dạt vào những bãi biển đẹp như tranh vẽ.

Vào một buổi chiều muộn tại Phú Quốc, hòn đảo lớn nhất Việt Nam, các cặp đôi và gia đình thư giãn trên ghế beanbag tại một quán bar trên bãi biển theo chủ đề Trung Đông, cụng ly trong khi ngắm mặt trời lặn ở đường chân trời. Cách đó vài mét, trẻ em xây lâu đài cát, nhảy xuống sóng và thưởng thức các trận đấu dưới nước.

Một cảnh tượng như thế này vào tháng 4 có vẻ quá xa vời trong bối cảnh đại dịch Covid-19 đang hoành hành đã chứng kiến ​​sự gia tăng đột biến trong các trường hợp mới và các vụ khóa mới ở châu Á và châu Âu, theo SCMP.

Nhưng đây là một thực tế ở Việt Nam, nơi cuộc sống gần như trở lại bình thường nhờ nhiều chiến lược ngăn chặn đại dịch, bao gồm cả việc đóng cửa biên giới đã được hầu như không cho tất cả mọi người kể từ tháng 3 năm ngoái, ngoại trừ công dân hồi hương, nhà đầu tư nước ngoài và doanh nhân. Cho đến nay, quốc gia này đã ghi nhận khoảng 2.800 ca nhiễm trùng và 35 ca tử vong liên quan đến Covid-19, mặc dù có chung đường biên giới với Trung Quốc, nơi Covid-19 được báo cáo lần đầu tiên.

Hai cha con tắm biển từ bãi biển công cộng trên đảo Phú Quốc. Ảnh: Sen Nguyễn.

Mặc dù động thái này đã giúp người dân được an toàn, nhưng nó lại giết chết du lịch quốc tế, vốn đang có biểu đồ tăng trưởng hai con số trước đại dịch. Khi đất nước đang có xu hướng mở cửa, chính phủ đang hy vọng Phú Quốc có thể giúp đưa Việt Nam trở thành một người chơi lớn trong ngành du lịch khu vực và toàn cầu.

Tháng 5 năm ngoái, các quan chức đã thảo luận về việc mở các hòn đảo được chọn, bao gồm Phú Quốc, cho du khách toàn cầu, trong khi tháng trước, những người tham gia một hội nghị du lịch trên đảo đã đưa ra ý tưởng sử dụng Phú Quốc để khởi động một dự án thí điểm cho những người có “hộ chiếu vắc-xin”. Phó Chủ tịch thành phố đảo Phú Quốc Phan Văn Nghiệp tại hội nghị cho biết hòn đảo đã sẵn sàng chào đón khách du lịch quốc tế và ông đã được Đại sứ quán Ấn Độ tại Việt Nam hỏi về việc có thể mở cửa cho những người Ấn Độ yêu thích hòn đảo này hay không.

Trong số hàng trăm dự án phát triển được lên kế hoạch cho Phú Quốc có một dự án liên quan đến người đàn ông giàu nhất Việt Nam, Phạm Nhật Vượng, mà tập đoàn Vingroup ông đã xây dựng lên “siêu khu phức hợp không ngủ đầu tiên tại Việt Nam” với chi phí hàng tỷ USD.

Dù vậy, ngay cả khi đang nói về việc nâng tầm quốc tế, hòn đảo này đã là một ví dụ điển hình về sự nguy cơ của du lịch quá mức, theo SCMP.

Hòn đảo phía tây nam, có diện tích khoảng 567 km vuông – tương đương khoảng 3/4 diện tích của Singapore - là nơi có những bãi biển, rạn san hô và thác nước đẹp như tranh vẽ. Theo nghĩa đen, tên của nó có nghĩa là “đất nước màu mỡ” và hầu như bất cứ nơi nào bạn đến đều có cây xanh, với Vườn Quốc gia Phú Quốc bao phủ hơn một nửa khu vực phía bắc của hòn đảo.

Thác Suối Tranh ở Phú Quốc.

Mặc dù chưa có được vị thế du lịch như Phuket của Thái Lan và Bali của Indonesia, nhưng Phú Quốc đã có số lượng khách du lịch áp đảo.

Năm ngoái, hòn đảo này đã đón hơn 3,5 triệu lượt khách và đạt doanh thu khoảng 5,6 nghìn tỷ đồng (243 triệu USD), theo số liệu chính thức. Năm 2019, hòn đảo ghi nhận hơn 5,1 triệu lượt khách, tăng 27% so với năm trước. Hầu hết du khách là công dân Việt Nam.

Số lượng du khách gấp hàng chục lần dân số của Phú Quốc là 146.000 người. Năm nay, hòn đảo này đang đặt mục tiêu thu hút 2 triệu người với các gói giảm giá.

Nhưng những lo ngại về cơ sở hạ tầng không đầy đủ của Phú Quốc, ô nhiễm chất thải, khan hiếm nước và lũ lụt đã đặt ra câu hỏi về tính bền vững của các kế hoạch phát triển kinh tế và du lịch của Phú Quốc.

Đặng Minh Hùng, 27 tuổi, hướng dẫn viên du lịch kiêm quản lý tại một công ty du lịch có trụ sở tại Thành phố Hồ Chí Minh, cho biết Phú Quốc là điểm đến quen thuộc với khách hàng của anh, chủ yếu là lao động trung lưu Việt Nam trong độ tuổi 20 và 40.

Nhưng Hùng, người đã hướng dẫn khoảng 1.000 du khách đến đảo từ năm 2017, cho biết các khoản đầu tư gần đây của các nhà phát triển đã làm tăng chi phí điều hành tour.

“Do sự phát triển mạnh mẽ của các tập đoàn lớn, chi phí cho các chuyến du lịch đã trở nên phụ thuộc rất nhiều vào những nơi này. Ví dụ, một bữa ăn của một người ở nơi khác sẽ có giá 130.000 đồng, nhưng một bữa ăn ổn ở những nơi đó sẽ có giá 150.000 đồng ”, Hùng nói và cho biết thêm rằng sự phổ biến ngày càng tăng ở các khu du lịch này có thể khiến các di tích lịch sử và văn hóa ít được chú ý hơn trên hòn đảo. Trong số những địa điểm này có một nhà tù Chiến tranh Việt Nam.

Tính đến tháng 6 năm ngoái, có 321 dự án phát triển, bao gồm du lịch, giải trí và các dịch vụ khác, với tổng vốn đăng ký 340 nghìn tỷ đồng, theo Tổng cục Du lịch. Bộ Du lịch kỳ vọng Phú Quốc sẽ trở thành “trung tâm du lịch và nghỉ dưỡng chất lượng cao của cả nước, khu vực và thế giới”.

Theo thông cáo báo chí của công ty, sự phát triển của Vingroup, tập đoàn lớn nhất của đất nước là nhằm đưa hòn đảo này trở thành một ‘’ điểm đến quốc tế mới ở châu Á ”.

Kể từ khi chính thức khai trương trong tuần này, khu phức hợp Phú Quốc United Centre mở ra cánh cổng vào một vũ trụ thay thế không phải của Việt Nam với bảo tàng gấu Teddy, kênh đào theo mô hình Venice, các tác phẩm nghệ thuật châu Âu, người mẫu mặc trang phục lễ hội mang đến cơ hội chụp ảnh cho du khách, cùng với một khu nghỉ dưỡng 24/7, các dịch vụ giải trí, ăn uống và các tiện ích cao cấp khác.

Kênh đào ven sông tại Phú Quốc United Center, một dự án phát triển của tập đoàn lớn nhất Việt Nam Vingroup. Ảnh: Sen Nguyễn

Dự án, với quy mô hơn 1.000 ha, là dự án mới nhất của Vingroup ở khu vực phía bắc của hòn đảo, trên đỉnh của một công viên chủ đề và một công viên bảo tồn động vật và các cơ sở khác. Thống trị phía Nam là Tập đoàn Sun Group, nhà phát triển bất động sản và vận hành du lịch Việt Nam, đã điều hành khu phức hợp nghỉ dưỡng và giải trí cao cấp từ năm 2018.

Khu phức hợp có cáp treo ba dây không ngừng dài nhất thế giới. Công ty cũng vận hành khu nghỉ dưỡng 5 sao JW Marriott Phu Quoc Emerald Bay Resort & Spa, nơi tổ chức đám cưới của một cặp vợ chồng tỷ phú đến từ Ấn Độ vào năm 2019 và tiếp tục ghi dấu ấn hòn đảo này trên bản đồ.

Cáp treo Phú Quốc.

Nhưng quy mô du lịch đang gây áp lực quá lớn lên cơ sở hạ tầng của hòn đảo. Thống kê từ văn phòng tài nguyên và môi trường địa phương cho thấy hòn đảo tạo ra gần 200 tấn rác thải và 18.000 mét khối nước thải mỗi ngày trong khi công suất thu gom chỉ khoảng 60%, theo một báo cáo năm 2019 được công bố bởi tạp chí Việt Nam.

Cục Môi trường báo cáo cho biết thêm rằng bãi chôn lấp đã hết công suất, trong khi chất thải không được thu gom và chưa được xử lý đang xâm lấn đường phố, kênh, sông, suối và đổ ra biển. Người dân địa phương nhận thấy điều này khi rác thải, hầu hết là nhựa, trôi dạt vào các bãi biển công cộng như Khem ở phía Nam hoặc Dinh Cậu ở phía Bắc, tùy thuộc vào thời điểm trong năm. Ngược lại, các bãi biển tư nhân tại các khu nghỉ mát có người lái được giữ gìn tốt hơn.

Từng có một nhà máy xử lý rác công suất 200 tấn rác / ngày nhưng năm 2018, chính quyền thành phố đã rút chốt vì vấn đề kỹ thuật. Các phương tiện truyền thông địa phương đưa tin vào tháng trước rằng một công ty khác đã tiếp quản nhà máy và đang trong quá trình xin phép thành phố đảo để vận hành một thí điểm khác.

Một người phụ nữ đứng trên bãi Ông Lang đầy rác thải trên đảo Phú Quốc. Ảnh: Sen Nguyễn

Hòn đảo này cũng bị ngập lụt đáng kể trong mùa mưa làm quá tải hệ thống thoát nước. Vào tháng 8 năm 2019, Phú Quốc hứng chịu trận lũ lụt tồi tệ nhất trong lịch sử, khiến hàng trăm gia đình phải sơ tán, trong khi các quan chức địa phương đổ lỗi cho biến đổi khí hậu và tốc độ đô thị hóa nhanh.

Vào mùa khô, hòn đảo này phải đối mặt với tình trạng thiếu nước với một phần lớn dân cư, chủ yếu là ở các vùng nông thôn, vẫn phụ thuộc vào nước ngầm để sử dụng trong sinh hoạt, theo kết quả được công bố vào tháng 3 của Trung tâm Quản lý Môi trường Quốc tế.

Trung tâm cũng nêu rõ áp lực mực nước ngầm đang chịu do sự phát triển nhanh chóng của ngành du lịch, với việc khai thác được điều tiết kém từ các khách sạn và nhà hàng trên khắp hòn đảo.

Soline Linh Le, giảng viên du lịch và khách sạn tại Đại học RMIT Việt Nam, cho biết một trong những thách thức đáng lo ngại nhất mà ngành du lịch Phú Quốc phải đối mặt là thu hút và giữ nhân lực tài năng.

Soline nói, vấn đề một phần là do thiếu đầu tư cho các nhu cầu cơ bản như giáo dục cộng đồng và chăm sóc sức khỏe.

Vị giảng viên cho rằng so với các điểm đến hàng đầu Việt Nam như phố núi Đà Lạt hay thành phố biển Đà Nẵng, đảo Phú Quốc thiếu bản sắc.

“Bạn thấy tất cả các công trình xây dựng khác nhau đang cố gắng trộn lẫn vào một nơi. Không có hướng đi rõ ràng”, bà Linh le nói. “Cần phải có các chính sách xây dựng thương hiệu điểm đến cũng như các quy định về sử dụng đất và xây dựng, nhưng do sự phát triển đang diễn ra nên cũng cần phải có sự linh hoạt”.

Một sự chuyển đổi có thể đang được tiến hành. Kể từ năm 2018, WWF đã thúc đẩy phong trào giảm thiểu chất thải nhựa ở cấp chính thức, tư nhân và công cộng. Năm 2019, Phú Quốc trở thành thành phố đầu tiên ở Việt Nam tham gia sáng kiến ​​Thành phố thông minh về nhựa nhằm chấm dứt ô nhiễm nhựa vào năm 2030.

Tuy nhiên, có rất nhiều trở ngại cho tham vọng đó. Theo bà Nguyễn Thị Mỹ Quỳnh, quản lý dự án tại chương trình Các khu bảo tồn biển bằng nhựa của WWF, một trong số đó là cơ sở hạ tầng quản lý chất thải không phát triển cùng tốc độ với việc tiêu thụ nhựa do quá trình đô thị hóa và phát triển trong lĩnh vực du lịch gần đây gây ra.

Chính phủ Việt Nam và Ngân hàng Thế giới cũng đang làm việc cùng nhau để hoàn thiện một quy hoạch tổng thể có tên là Dự án Quản lý Nước bền vững Phú Quốc, nếu được thông qua, dự kiến ​​trị giá khoảng 174 triệu đô la Mỹ, lấy vốn từ ngân hàng và các nguồn ngoài ngân hàng.

Dự án được đề xuất, được coi là một phần của gói kích thích tài chính và phục hồi kinh tế sau Covid-19 của chính phủ, nhằm tăng cường an ninh nguồn nước của đảo Phú Quốc với một kế hoạch quản lý tổng hợp tài nguyên nước và hỗ trợ cơ sở hạ tầng có khả năng phục hồi để cấp, thoát nước, ngăn lũ và chất thải quản lý nước và chất thải rắn tại các khu vực mục tiêu.

Việt Nam hy vọng sức hấp dẫn của Phú Quốc có thể thúc đẩy vị thế du lịch quốc tế của mình. Ảnh: Getty Images

David Lord, trưởng dự án và Chuyên gia cấp nước và vệ sinh cao cấp của Ngân hàng Thế giới cho biết: “Các khoản đầu tư dự án được lên kế hoạch có liên quan nhiều đến sự phát triển bền vững của Phú Quốc và khả năng hấp thụ và hỗ trợ du lịch của hòn đảo như một điểm đến chất lượng”.

Một báo cáo năm 2019 tập trung vào phát triển du lịch do ngân hàng công bố cho biết Việt Nam “đang ở thời điểm khó khăn trong phát triển du lịch và có nguy cơ trượt khỏi quỹ đạo dẫn đến việc khai thác quá mức và gây thiệt hại cho các tài sản thu hút du lịch trong nơi đầu tiên ”. Báo cáo đề nghị Việt Nam hành động quyết liệt để định vị lại ngành du lịch của mình để tăng trưởng bền vững hơn.

Ba Hùng, một nông dân nuôi ong làm việc và sống tại một trang trại gần Vườn Quốc gia Phú Quốc, đang cố gắng nâng cao nhận thức của khách du lịch và cộng đồng địa phương về tầm quan trọng của việc bảo vệ thiên nhiên, đặc biệt tập trung vào loài ong, loài thụ phấn quan trọng nhất trên thế giới.

“Bạn không thể nuôi ong như những loài khác bằng những thứ như lồng. Ong rất thông minh. Chúng xem xét môi trường xung quanh và nếu thấy không tốt, chúng sẽ bỏ đi”, anh Hùng nói, đứng trong trang trại đa cây trồng đầy tiếng chim kêu và ong vo ve.

Ba Hùng, một người nuôi ong trên đảo Phú Quốc. Ảnh: Sen Nguyễn

“Ở đây, chúng tôi không nuôi ong, chúng tôi giữ chúng ở đây với chúng tôi bằng cách tạo ra một môi trường thuận lợi cho chúng”, Hùng nói. “Một thìa mật ong bạn vừa ăn, tương đương với 12 con ong làm việc cả đời”.

Trang trại do gia đình tự quản cung cấp các chuyến tham quan trang trại miễn phí và các khóa học về cuộc sống của ong và lợi ích của mật ong.

Người dân đồng bằng sông Cửu Long cho biết trang trại của anh mang đến một trải nghiệm khác thường cho du khách khi đến Phú Quốc, giúp họ đánh giá cao thiên nhiên của hòn đảo và lôi kéo họ quay trở lại.

Hùng nói thêm rằng anh ấy hiện đang nghiên cứu một sản phẩm bao bì thực phẩm có thể tái sử dụng làm từ sợi tre và sáp ong, đồng thời hy vọng các nhà hàng và khách sạn địa phương sẽ coi nó như một giải pháp thay thế cho màng bám.