Việc thu hồi đất ở chỉ được thực hiện sau khi hoàn thành xây dựng nhà ở, hoặc cơ sở hạ tầng của khu tái định cư (ảnh minh họa).

Thu hồi thời điểm nào, áp giá thời điểm đó

So với Luật Đất đai năm 2003, Luật Sửa đổi lần này có khá nhiều điểm mới. Tuy nhiên, nội dung đáng chú ý là Luật đã cụ thể hóa những quy định về thu hồi đất cũng như các chế độ, chính sách trong công tác bồi thường, hỗ trợ tái định cư - những quy định mà trước đây chỉ được cụ thể tại các Nghị định và Thông tư hướng dẫn thi hành.

Theo những quy định mới thì các chính sách bồi thường, hỗ trợ đã linh hoạt hơn, đảm bảo quyền lợi cho đối tượng bị thu hồi đất. Cụ thể, về giá đất bồi thường, Luật Sửa đổi không áp dụng theo bảng giá đất mà áp dụng giá đất cụ thể của loại đất thu hồi do UBND cấp tỉnh quyết định tại thời điểm quyết định thu hồi đất.

“Trước đây tại Điều 42 Luật Đất đai năm 2003 thì người dân được bồi thường theo phương án do cơ quan Nhà nước phê duyệt khi có quyết định thu hồi đất. Tuy nhiên, từ lúc có quyết định thu hồi đất cho đến khi cơ quan chức năng hoàn thành thủ tục để người dân nhận tiền bồi thường còn một khoảng thời gian, có khi kéo dài đến vài năm. Khi đó, giá đất tại thời điểm nhận tiền bồi thường đã khác xa so với giá đất tại thời điểm có quyết định thu hồi.

Trong những năm đó, giá đất và cả chính sách bồi thường về đất đai đã thay đổi, đồng tiền giảm giá trị, cơ hội đầu tư kinh doanh hay có nhà ở của người dân cũng bị mất. Do đó, quy định này là một điểm thay đổi tiến bộ, bảo vệ được quyền và lợi ích chính đáng cho người có đất bị thu hồi”- Luật sư Trịnh Ngọc Thành, Công ty Luật T.H phân tích.

Một điểm mới đáng chú ý nữa là Luật Sửa đổi đã ghi nhận những chi phí thực tế phải bỏ ra để di chuyển tài sản hoặc bồi thường việc tài sản bị hư hỏng trong quá trình tháo dỡ. Theo đó, khi Nhà nước thu hồi đất mà phải di chuyển tài sản thì Nhà nước bồi thường chi phí để tháo dỡ, di chuyển, lắp đặt; trường hợp phải di chuyển hệ thống máy móc, dây chuyền sản xuất còn được bồi thường đối với thiệt hại khi tháo dỡ, vận chuyển, lắp đặt.

Đảm bảo sinh kế cho đối tượng bị thu hồi đất

Ngoài những chính sách trên, việc đảm bảo sinh kế cho đối tượng có đất bị thu hồi cũng được quy định cụ thể và đầy đủ hơn thông qua các khoản hỗ trợ như hỗ trợ đời sống sản xuất, hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề, tạo việc làm và một số khoản hỗ trợ khác. Nếu người có đất thu hồi được bố trí tái định cư mà tiền bồi thường, hỗ trợ không đủ để mua một suất tái định cư tối thiểu thì Luật Sửa đổi đã quy định Nhà nước hỗ trợ tiền đủ để họ mua một suất tái định cư tối thiểu.

Khi thu hồi đất mà phải bố trí tái định cư thì phải tổ chức thực hiện dự án tái định cư trước khi thu hồi đất. Đặc biệt, việc thu hồi đất ở chỉ được thực hiện sau khi hoàn thành xây dựng nhà ở, hoặc cơ sở hạ tầng của khu tái định cư.

“Quy định trên sẽ tạo tâm lý giúp người có đất bị thu hồi yên tâm hơn, tự nguyện giao đất khi cơ sở hạ tầng của khu vực tái định cư đã được hoàn thành. Ngoài ra, việc “ưu tiên tái định cư tại chỗ cho hộ gia đình, cá nhân bị thu hồi đất” cũng sẽ đảm bảo cho người dân những điều kiện thuận lợi trong cuộc sống và sinh hoạt cộng đồng, tránh được những xáo trộn bất tiện không đáng có như phải thay đổi nơi cư trú cho toàn hộ gia đình, thay đổi trường học cho con em độ tuổi đến trường… Chính sách ưu tiên vị trí thuận lợi cho người có đất thu hồi sớm bàn giao mặt bằng... cũng là những điểm mới tiến bộ, tạo động lực cho người dân tự giác, tự nguyện chấp hành quyết định thu hồi đất”- Luật sư Lê Ngọc Hà, Trưởng Văn phòng Luật sư Đa Phúc nhận xét.

Dù được đánh giá là có nhiều tiến bộ so với quy định cũ, tuy nhiên vì chưa đi vào cuộc sống nên Luật Sửa đổi có giải quyết triệt để những vướng mắc, bất cập trong việc thu hồi đất cũng như chính sách bồi thường, tái định cư hay không vẫn là một câu hỏi cần phải có thời gian để kiểm nghiệm.