Nhiều khu chung cư nằm giữa nội đô đã được ví như "khu ổ chuột" vì điều kiện sinh hoạt quá tồn tàn, thiếu thốn (Ảnh: Tiến Tuấn).

Đề cập về cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư, dẫn báo cáo của UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, Bộ Xây dựng cho biết hiện nay tại các đô thị trên cả nước có khoảng 2.500 khối nhà chung cư cũ được xây dựng từ trước năm 1994 với hơn 100 nghìn hộ dân đang sinh sống.

Các chung cư này chủ yếu tập trung tại một số địa phương như: Hà Nội với 1.579 nhà chung cư, TPHCM (575), Hải Phòng (205), Quảng Ninh (60), Phú Thọ (23), Nghệ An (22), Thanh Hóa (17), Cần Thơ (10)...

Hiện Hà Nội đã thực hiện kiểm định được 401/1.579 nhà chung cư. Trong số 401 nhà chung cư, có 8 nhà chung cư nguy hiểm, thuộc diện phải phá dỡ để xây dựng lại theo quy định của Nghị định số 101.

Trong 8 chung cư cần phá dỡ ở Hà Nội này, có 2 dự án đã hoàn thành năm 2020; 2 dự án đang triển khai và 4 dự án chưa lựa chọn chủ đầu tư. Số chung cư còn lại thành phố đang tiếp tục đánh giá chất lượng và hoàn thành kiểm định trong thời gian tới.

Còn tại TPHCM, đã thực hiện kiểm định được 462/575 nhà chung cư được xây dựng trước năm 1975, trong đó có 15 chung cư thuộc diện phải phá dỡ xây dựng lại theo quy định của Nghị định số 101. Hiện nay, thành phố đã lựa chọn được 10 chủ đầu tư dự án, đang làm thủ tục công nhận một chủ đầu tư và 4 dự án cải tạo, xây dựng nhà chung cư đang kêu gọi đầu tư.

Trong khi đó, Hải Phòng sẽ thực hiện phá dỡ 178 chung cư (7.034 hộ) và xây dựng mới 18 chung cư (7.109 hộ). Đến nay, đã hoàn thành 12/18 chung cư và đến năm 2022 sẽ hoàn thành 6/18 chung cư còn lại.

Ở Quảng Ninh, trong tổng số 60 nhà chung cư cũ, chỉ có 9 nhà chung cư thuộc diện phải phá dỡ để xây dựng lại theo quy định. Hiện nay, đang xây dựng lại 9 nhà chung cư này. Đối với tỉnh Phú Thọ thì có 5 nhà chung cư và tỉnh Nghệ An có 4 nhà chung cư đang được triển khai phá dỡ xây dựng lại.

Theo Bộ Xây dựng, có thể nói rằng, Luật Nhà ở 2014 và các văn bản hướng dẫn thi hành về cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư đã tạo hành lang pháp lý giúp các địa phương có cơ sở để thực hiện các hoạt động cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư từ khâu kiểm định, đánh giá chất lượng nhà chung cư; lập và ban hành kế hoạch triển khai thực hiện; tổ chức di dời, phá dỡ, triển khai thực hiện dự án…

Tại một số địa phương như Hải Phòng, Nghệ An, việc thực hiện cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư đã đạt kết quả tốt do có sự vào cuộc quyết liệt của hệ thống chính trị, chính quyền địa phương cũng như việc chủ động bố trí ngân sách, quỹ đất (BT) và huy động tốt nguồn lực xã hội để đẩy nhanh tiến độ việc thực hiện cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư tạo bộ mặt đô thị văn minh, hiện đại bảo đảm an toàn và nâng cao đời sống của người dân.

Tuy nhiên, đến nay cũng còn một số địa phương, đặc biệt là TP Hà Nội và TPHCM do nhiều nguyên nhân (khách quan, chủ quan) nên tiến độ thực hiện việc cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư vẫn còn chậm, chưa đạt yêu cầu đề, Bộ Xây dựng cho hay.

Mới đây, Thành ủy Hà Nội cũng ban hành Nghị quyết số 06-NQ/TU của Ban Chấp hành Đảng bộ thành phố Hà Nội về Đề án cải tạo, xây dựng lại chung cư cũ trên địa bàn thành phố Hà Nội.

Theo đó, Ban Chấp hành Đảng bộ thành phố đồng ý về chủ trương đối với nội dung đề án cải tạo, xây dựng lại chung cư cũ trên địa bàn thành phố Hà Nội theo đề xuất của Ban Cán sự đảng UBND thành phố.

Đặc biệt, Nghị quyết nêu rõ cần quan tâm nghiên cứu giải quyết tháo gỡ vướng mắc về quy hoạch; các chính sách về giải phóng mặt bằng, bố trí nhà tạm cư (hoặc nhà ở tạm thời) và bồi thường, hỗ trợ tái định cư, nhằm bảo đảm quyền lợi chính đáng cho người dân.

Đồng thời tập trung huy động nguồn lực xây dựng lại các khu chung cư cũ có nhà nguy hiểm cấp D trên địa bàn thành phố và một số khu chung cư được lựa chọn triển khai ban đầu có tính khả thi như: Kim Liên, Trung Tự, Khương Thượng, Thanh Xuân Bắc, Thanh Xuân Nam, Nghĩa Tân..., để đẩy mạnh chỉnh trang đô thị, tạo tác động lan tỏa trong toàn thành phố.

Hiện nay, kế hoạch cải tạo, xây dựng lại chung cư cũ đang được Sở Xây dựng nghiên cứu lập trên cơ sở kế hoạch tổng rà soát, khảo sát, kiểm định nhà chung cư cũ; dự kiến hoàn thành trước ngày 15/12 tới.

Hà Nội cũng sẽ bố trí nguồn vốn ngân sách dự kiến khoảng 500 tỷ đồng trong giai đoạn 2021-2025; ưu tiên kiểm định trước đối với chung cư cũ nguy hiểm, có nguy cơ sụp đổ, chung cư hư hỏng nặng (cấp độ D và C cận D).