Các ý kiến được nêu ra trong chuỗi hoạt động tham vấn cộng đồng về Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi), vừa được thực hiện tại các địa phương với sự hỗ trợ của Viện Nghiên cứu lập pháp và Tổ chức Oxfam.

Định giá đất – cần phải công bằng hơn

“Giá đất đền bù, giải phóng mặt bằng ở địa phương chúng tôi áp dụng từ năm 2009: Đất 1 vụ lúa: 55.000 đồng/m2, đất 2 vụ lúa: 65.000 đồng/m2. Mức giá này không thay đổi mấy năm qua, trong khi giá thị trường thay đổi chóng mặt, từ 3-4 lần” – ông Vũ Văn Định – Phó Chủ tịch UBND phường Thịnh Lang (TP.Hòa Bình) chia sẻ. Ông Định là người đại diện cho nhóm nông dân phường Thịnh Lang nêu ý kiến tại Hội nghị tham vấn cộng đồng cấp tỉnh ở Hòa Bình.

Ông Định phân tích: “Nông dân vốn sống nhờ vào đất và những thứ làm ra từ đất. Từ 1m2 đất, nông dân thu được 4 mớ rau/lứa. Mỗi năm trồng 10 lứa, ít nhất cũng thu về 30 mớ rau, bán đi được 150.000 đồng. Đó là chưa kể giá trị sản xuất trong nhiều năm. Vậy mà khi áp giá đền bù, chỉ có 55.000 đồng/m2 là không khoa học tí nào”. Liên hệ với câu chuyện tương tự của nhiều xã khác, nhóm nông dân phường Thịnh Lang đề nghị, giá đền bù đất nông nghiệp phải được xác lập dựa vào sản phẩm bình quân trên đất đó, chứ không nên chỉ áp giá từ trên xuống, rẻ và bất hợp lý như hiện nay.

Trong nội dung tham vấn tương tự, nhóm nông dân xã An Thịnh (huyện Văn Yên, Yên Bái) lại nêu ra câu chuyện định giá đất đền bù chênh lệch quá lớn giữa các dự án đối với cùng một loại đất, trong cùng một thời điểm: “Dự án đường cao tốc Hà Nội – Lào Cai đền bù đất nông nghiệp 10,5 triệu đồng/sào. Nhưng dự án thu hồi đất nông nghiệp làm khu dân cư mới lại đền bù 24 triệu đồng/sào” - ông Phùng Xuân Biền, thôn Đại An, xã An Thịnh phản ánh.

Sự không thống nhất này xảy ra phổ biến tại nhiều địa phương khác. Đây là một trong những nguyên nhân khiến người dân bức xúc, khiếu nại.

Từ những câu chuyện cụ thể và có thật, nông dân hai tỉnh Hòa Bình và Yên Bái “gặp nhau” ở nhiều đề xuất, khuyến nghị đến các nhà làm luật như: Giá đền bù đất của tỉnh nào thì nên để cho tỉnh đó quy định, nhưng cần được Chính phủ phê duyệt, tránh trường hợp giá chênh lệch quá lớn giữa các địa phương. Giá đất khu tái định cư cần thấp hơn hoặc ngang bằng giá đền bù thu hồi đất ở.

Việc định giá đất phải lấy mặt bằng chung chứ không nên lấy hệ số theo từng loại đất và phải sát với giá thị trường. Các dự án triển khai cùng thời điểm, trên cùng loại đất nên có sự thống nhất về khung giá đền bù. Cần có đơn vị tư vấn độc lập về định giá đất để tạo sự công bằng cho người bị thu hồi đất. Người dân mong muốn được biết về khung giá đất do Nhà nước ban hành…

Đền bù phải kịp thời và đủ tái định cư

Không chỉ “lạc” giữa nhiều giá đất khác nhau, nông dân xã An Thịnh (huyện Văn Yên, Yên Bái) còn gặp phải nỗi khổ chờ tiền bồi thường quá lâu kể từ khi được định giá.

Nếu được nhận tiền bồi thường sớm, người dân có vốn để ổn định nơi ở mới, ổn định cuộc sống. Hiện tượng này xảy ra với hơn 100 hộ bị thu hồi đất ở thôn Đại An”. Từ câu chuyện này, anh Chức góp ý: Luật Đất đai (sửa đổi) và các văn bản pháp luật liên quan cần quy định cơ chế chuyển tiền đền bù ngay cho các hộ bị thu hồi đất ở và đất sản xuất. Nếu không, cần có cơ chế hỗ trợ trượt giá khi chuyển tiền đền bù chậm.

Về các khu tái định cư, nhiều nông dân mất đất cho rằng, diện tích khu tái định cư cho mỗi hộ là quá nhỏ. Nhiều hộ bị thu hồi toàn bộ diện tích đất sản xuất và đất ở. Khi vào khu tái định cư, mỗi hộ chỉ được 150 - 300m2 đất ở, không có đất sản xuất. Toàn bộ tiền bồi thường họ nhận được chỉ đủ mua đất khu tái định cư và dựng nhà, không có đất sản xuất, không có kế sinh nhai. Vì vậy, chính sách đất đai mới cần phải quy định bố trí đất sản xuất khác cho hộ bị thu hồi toàn bộ đất sản xuất.