Chắc hẳn cụm từ “cưỡng chế thu hồi đất” không còn xa lạ với chúng ta. Bởi đây chính là biện pháp cuối cùng mà nhà nước sử dụng để buộc người dân phải thực hiện quyết định thu hồi đất khi đã ra quyết định trước đó. Để nắm rõ hơn việc tại sao người dân bị cưỡng chế thu hồi đất và các thủ tục, trình tự đi kèm. Chúng tôi sẽ trả lời giúp bạn ngay ở nội dung bài viết này.

Tại sao được phép thu hồi đất?

Các trường hợp thuộc phạm vi thu hồi đất thường là người sử dụng đất thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình đối với đất trong thời hạn đang sử dụng đất. Được nhà nước và pháp luật đảm bảo về lợi ích và quyền lợi. Khi nhà nước thực hiện việc thu hồi đất sẽ nằm trong số những trường hợp đã được quy định theo Khoản 1, Điều 16 của Luật đất đai năm 2013. Cụ thể chúng được quy định như sau:

Tại sao được phép thu hồi đất?

• Thu hồi đất do người sử dụng đất đã vi phạm về luật đất đai đã được pháp luật ban hành.
• Thu hồi đất vì lợi ích cộng đồng và quốc gia nhằm mục đích phục vụ an ninh quốc phòng, phát triển kinh tế, xã hội như: Thực hiện dự án quan trọng của quốc gia do cấp nhà nước ra quyết định như: Quốc hội, Chính phủ…
• Thu hồi đất do chủ sở hữu tự nguyện trả đất hoặc là do chấm dứt hợp đồng sử dụng đất vì ảnh hưởng đến tính mạng con người hay tiềm ẩn nguy cơ gây hại cho người sử dụng.

Trên đây là những trường hợp Nhà nước sẽ ra quyết định thu hồi đất đối với người đang sử dụng. Đồng nghĩa với đó là người sử dụng phải thực hiện nghĩa vụ trả đất của mình theo đúng quy định. Nếu trường hợp người sử dụng không thực hiện nghĩa vụ và chấp hành quy định, Nhà nước buộc phải tiến hành cưỡng chế thu hồi đất.

Điều kiện và nguyên tắc khi tiến hành cưỡng chế thu hồi đất

Thu hồi đất cần đáp ứng đủ điều kiện và nguyên tắc mới có thể thực hiện cưỡng chế. Vậy điều kiện và nguyên tắc đó là gì? Bạn đã có câu trả lời chưa? Nếu chưa chúng tôi sẽ bật mí giúp bạn. Cụ thể thì:

Điều kiện cưỡng chế thu hồi đất

Để tiến hành cưỡng chế thu hồi đất thì cần phải có đủ những điều kiện đã được pháp luật quy định tại Khoản 2, Điều 17 của Luật đất đai năm 2013: Đó là:

Điều kiện cưỡng chế thu hồi đất

• Người bị thu hồi đất không thi hành quyết định sau khi UBND cấp xã, Ủy ban Mặt trận Tổ Quốc cấp xã nơi có đất thu hồi. Và không phối hợp với bên giải phóng mặt bằng khi đã đi vận động, tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường…
• Quyết định này được niêm yết công khai tại trụ sở UBND cấp xã, và địa điểm sinh hoạt chung nơi có dân cư nằm trong diện thu hồi đất.
• Quyết định cưỡng chế được thực hiện khi quyết định thu hồi đã thi hành và có hiệu lực.
• Người hay tập thể khu dân cư đó đã được thông báo và nhận quyết định cưỡng chế có hiệu lực .
• Nếu trường hợp người bị cưỡng chế không nhận quyết định hay không có mặt khi giao quyết định cưỡng chế thì Ủy Ban Nhân Dân cấp xã trực tiếp lập biên bản.

Nguyên tắc trong cưỡng chế thu hồi đất

• Các quyết định phải được tiến hành công khai, minh bạch có tính dân, khách quan, bảo đảm an toàn và trật tự theo quy định.
• Thời gian bắt đầu tiến hành phải được thực hiện trong giờ hành chính đã được nhà nước quy định.

Nguyên tắc trong cưỡng chế thu hồi đất

Từ điều khoản trên người bị cưỡng chế thu hồi đất có thể dựa vào đó để bảo vệ quyền lợi của mình khi ban cưỡng chế không thi hành đúng quy định và không tuân thủ luật pháp đã đề ra. Vậy ai là người chịu trách nhiệm thi hành quyết định này?

Trách nhiệm của cá nhân, tổ chức trong thi hành quyết định cưỡng chế thu hồi đất.

Khi tiến hành cưỡng chế thu hồi đất thì trách nhiệm của cá nhân và tổ chức vô cùng quan trọng. Ảnh hưởng trực tiếp đến việc thực thi quyết định đó, vậy trách nhiệm của tổ chức đó là gì?

• UBND cấp huyện có trách nhiệm tổ chức cưỡng chế, giải quyết đơn từ khiếu nại liên quan tới việc cưỡng chế thu hồi đất theo quy định pháp luật. Tiến hành tái định cư trước khi cưỡng chế, bảo đảm phương tiện cần thiết cho việc cưỡng chế. Kinh phí cho việc cưỡng chế phải được sắp xếp từ trước.

Trách nhiệm của tổ chức và cá nhân trong việc thi hành quyết định cưỡng chế thu hồi đất

• Tổ chức thực hiện cưỡng chế có trách nhiệm lập phương án và dự tính về chi phí cho việc cưỡng chế sau đó phải được UBND có thẩm quyền quyết định và phê duyệt.
• Phải đảm bảo thực hiện cưỡng chế theo phương án đã đề ra. Đồng thời phê duyệt và bàn giao lại đất cho bên giải phóng mặt bằng và tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường.
• Trong quá trình tổ chức cưỡng chế thu hồi đất thì lực lượng công an có nhiệm vụ giữ trật tự, bảo đảm an toàn cho đến khi kết thúc.
• UBND cấp xã có đất bị thu hồi phải có trách nhiệm và phối hợp với bên cơ quan, đơn vị có liên quan tổ chức nhận nhiệm vụ giao đất. Niêm yết công khai quyết định thu hồi đất.
• UBND cấp xã tham gia thực hiện cưỡng chế phối hợp với các tổ chức giải phóng mặt bằng làm nhiệm vụ bồi thường và di chuyển tài sản của người bị thu hồi đất.
• Các cơ quan, tổ chức và cá nhân có liên quan sẽ phải cùng làm việc và phối hợp với ban cưỡng chế khi có yêu cầu.

Ngoài những yêu cầu trên thì khi thu hồi đất mà có tài sản kèm theo thì ban cưỡng chế có trách nhiệm bảo quản tài sản. Đồng thời chủ sở hữu tài sản đó phải chịu toàn bộ chi phí.

Thủ tục, trình tự trong cưỡng chế thu hồi đất

Để thu hồi đất được diễn ra theo đúng tiến trình cần đảm bảo các quy trình và thủ tục dưới đây. Cụ thể tại Khoản 4, Điều 71 của Luật đất đai 2013 cần tiến hành theo các bước sau:

Bước 1: Thành lập ban thực hiện cưỡng chế thu hồi đất

Ban thực hiện cưỡng chế gồm có: Chủ tịch hoặc Phó chủ tịch UBND cấp huyện đảm nhiệm chức vụ trưởng ban cưỡng chế. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp xã, đại diện cho các ban ngành khác như: Tài chính, ban tư pháp, thanh tra, ban quản lý dự án... Các tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường và giải phóng mặt bằng đó là: UBND cấp xã và một số thành viên khác có liên quan.

Thủ tục, trình tự trong cưỡng chế thu hồi đất

Bước 2: Thuyết phục, vận động và đàm phán

Người bị cưỡng chế chấp hành và thực hiện nghĩa vụ của mình theo đúng quyết định của UBND cấp huyện. Nếu có sự đồng thuận thì ban cưỡng chế sẽ lập biên bản công nhận sự hợp tác của chủ sở hữu. Quá trình bàn giao đất tối đa là 30 ngày kể từ ngày lập biên bản.

Bước 3: Tổ chức cưỡng chế thu hồi đất

Nếu người bị cưỡng chế vẫn không chấp thuận và chống đối thì sẽ tổ chức thực hiện cưỡng chế với thủ tục như sau:

• Có quyền yêu cầu buộc người bị cưỡng chế và người có liên quan rời khỏi khu đất bị cưỡng chế và tự vận chuyển tài sản của mình ra khỏi nơi bị cưỡng chế.
• Nếu vẫn không thi hành thì ban cưỡng chế thu hồi đất sẽ thực hiện việc di chuyển người đó cùng tài sản ra khỏi khu cưỡng chế.

Người có đất bị thu hồi hoặc cưỡng ép bị thu hồi cùng tổ chức hay cá nhân có liên quan có thể thực hiện quyền khiếu nại về việc cưỡng chế thu hồi đất.

Việc cưỡng chế thu hồi đất phải đảm bảo đủ điều kiện, thực hiện theo nguyên tắc và trình tự nhất định. Mong rằng bài viết trên có thể giúp độc giả hiểu thêm về điều kiện, trình tự cũng như quy trình thực hiện cưỡng chế thu hồi đất.