Pháp luật về đất đai sẽ không trình bày chung chung rằng thu hồi đất để phục vụ các nhiệm vụ an ninh, quốc phòng, lợi ích quốc gia, phát triển kinh tế, xã hội… mà sẽ nêu cụ thể các nhiệm vụ đó bao gồm những công trình gì (xin xem box). Đó là điểm mới đáng chú ý tại Tờ trình về dự thảo Luật Đất đai sửa đổi được Bộ trưởng Bộ TN&MT Nguyễn Minh Quang trình bày trước QH ngày 29-10.

Khắc phục sự tùy tiện trong thu hồi đất

Theo dự thảo, Nhà nước thu hồi đất trong các trường hợp: để sử dụng đất vào mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng và phát triển kinh tế, xã hội; do vi phạm pháp luật đất đai; do chấm dứt việc sử dụng đất theo pháp luật hoặc tự nguyện.

Bộ trưởng Nguyễn Minh Quang cho rằng quy định nói trên sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc triển khai, khắc phục tình trạng tùy tiện trong thu hồi đất. Cụ thể, để thực hiện giao đất hoặc cho thuê đất đối với các dự án sử dụng đất vào mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng thì Nhà nước chủ động thu hồi đất theo kế hoạch sử dụng đất cấp huyện đã được phê duyệt; tổ chức việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư để tạo quỹ đất sạch. Hoặc sau khi có đất sạch, Nhà nước đưa ra đấu giá quyền sử dụng đất, giao đất, cho thuê đất để thực hiện các dự án đầu tư phát triển kinh tế, xã hội.

Thu hồi đất chỉnh trang khu vực kênh Tân Hóa-Lò Gốm, TP.HCM. Ảnh: HTD

Thay mặt cơ quan thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của QH Nguyễn Văn Giàu cho biết đa số ý kiến đồng tình với quy định trên. Tuy nhiên, một số ý kiến đề nghị cân nhắc tính khả thi của việc thu hồi đất theo kế hoạch sử dụng đất vì khó có đủ nguồn kinh phí cho việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, dẫn đến chậm thu hồi và đưa vào sử dụng sẽ dẫn đến lãng phí đất đai. Các ý kiến này kiến nghị đất quy hoạch để xây dựng cơ sở hạ tầng như giao thông, thủy lợi... thì căn cứ vào tiến độ triển khai dự án, yêu cầu sử dụng đến đâu thu hồi đến đó để tránh lãng phí đất đai.

Vẫn được trực tiếp thỏa thuận

Dự thảo tiếp tục quy định đối với các dự án không thuộc trường hợp Nhà nước thu hồi đất mà phù hợp với quy hoạch sử dụng đất thì nhà đầu tư trong nước được nhận chuyển nhượng, nhận góp vốn, thuê quyền sử dụng đất của tổ chức kinh tế, hộ gia đình, cá nhân để có đất thực hiện dự án đầu tư. Về vấn đề này, ông Giàu cho biết bên cạnh những ý kiến tán thành còn có ý kiến đề nghị không cho phép nhà đầu tư nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất để thực hiện các dự án, vì phát sinh chênh lệch giá bồi thường có thể dẫn đến chuyện so bì và dễ xảy ra khiếu kiện trong nhân dân.

Cũng theo ông Giàu, có ý kiến trong Ủy ban đề nghị làm rõ căn cứ quy định thu hồi đất vào mục đích lợi ích công cộng và phát triển kinh tế-xã hội. Bởi Hiến pháp 1992 chỉ quy định trong trường hợp thật cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh và vì lợi ích quốc gia, Nhà nước trưng mua hoặc trưng dụng có bồi thường tài sản của cá nhân hoặc tổ chức theo thời giá thị trường. “Có ý kiến đề nghị sử dụng khái niệm “trưng mua quyền sử dụng đất” thay cho “thu hồi đất” vì quyền sử dụng đất là tài sản, khái niệm “thu hồi đất” chỉ dùng đối với trường hợp vi phạm pháp luật đất đai” - ông Giàu nói.

Giao đất nông nghiệp 50 năm

Theo dự thảo, thời hạn giao đất trong hạn mức cho hộ gia đình, cá nhân được nâng lên 50 năm thống nhất cho các loại đất nông nghiệp để khuyến khích nông dân gắn bó hơn với đất đai và yên tâm đầu tư sản xuất (hiện nay đất trồng cây hằng năm có thời hạn là 20 năm). Đồng thời quy định hạn mức nhận chuyển quyền sử dụng đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân không vượt quá 10 lần hạn mức giao đất.

Ủy ban Kinh tế cho biết đa số ý kiến của các ủy ban của QH tán thành với quy định trong dự thảo. Tuy nhiên, một số ý kiến đề nghị thực hiện giao đất nông nghiệp không thời hạn; việc quy định thời hạn không có nhiều ý nghĩa và sẽ làm tăng thêm các thủ tục hành chính và chi phí cho việc gia hạn sử dụng đất khi hết thời hạn. Về hạn mức nhận chuyển quyền sử dụng đất nông nghiệp, có ý kiến đồng tình nhưng cũng có ý kiến đề nghị mở rộng không quá năm lần. Một số ý kiến đề nghị giữ nguyên hạn mức nhưng tạo điều kiện cho tích tụ đất đai bằng cách khuyến khích người có nhu cầu sử dụng diện tích lớn thuê lại đất của nông dân. Phần đất vượt hạn mức do thuê lại của nông dân không phải nộp tiền thuê đất hay thuế sử dụng đất cho Nhà nước.