Đây là một trong những kiến nghị vừa được ông Nguyễn Văn Hồng, đại diện nhóm nghiên cứu của Liên hiệp các Hội khoa học kỹ thuật Việt Nam đưa ra tại hội thảo “Nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng đất đai tại các nông lâm trường quốc doanh,” do Ủy ban Khoa học công nghệ và môi trường của Quốc hội phối hợp với Hội đồng dân tộc của Quốc hội tổ chức ngày 9/10, tại Hà Nội.

Vẫn "nóng" tình trạng khoán trắng

Tại hội thảo, ông Nguyễn Văn Chiến, Phó Cục trưởng Cục Đăng ký đất đai (Bộ Tài nguyên và Môi trường) cho biết, hiện nay tình trạng tranh chấp vi phạm pháp luật về đất đai trong các nông, lâm trường vẫn còn diễn ra phổ biến, kéo dài nhiều năm, nhất là các tỉnh khu vực Tây Nguyên, một số tỉnh miền Đông Nam Bộ.

Theo báo cáo của các địa phương, hiện nay cả nước có 54 nông, lâm trường, Ban quản lý rừng còn diễn ra tranh chấp với diện tích hơn 18.300 ha (điển hình là Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên lâm nghiệp Bình Thuận, và một số đơn vị thuộc Tập đoàn công nghiệp cao su Việt Nam, Tổng công ty giấy Việt Nam, Tổng công ty lâm nghiệp Việt Nam).

Ngoài ra, trên cả nước hiện có 76 nông, lâm trường, ban quản lý rừng đang bị lấn chiếm với diện tích gần 59.700 ha (điển hình như Công ty cổ phần Đông Triều, Công ty cao su 1-5, và Công ty 30/4 Tây Ninh, Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên lâm nghiệp Konplong, Đắk Hà, Ngọc Hồi…)

Đơn cử như tại tỉnh Đắk Nông, do năng lực quản lý của các nông lâm trường tại địa phương bộc lộ nhiều yếu kém, nên đến nay, rừng ở địa phương này dường như không còn gỗ để khai thác, và tốc độ phá rừng dường như cũng không kịp kiểm soát.

Trong khi đó, ông Phùng Đức Tiến, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học công nghệ và môi trường của Quốc hội nhận định, sau quá trình chuyển đổi, từ năm 2004 đến nay, cả nước đã có 2 lần rà soát, tổng kiểm kê đất và rà soát quy hoạch tổng thể các loại rừng.

“Tuy nhiên, công tác cắm mốc, đo đạc, lập bản đồ địa chính và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất vẫn không được triển khai đồng bộ đã dấn đến tình trạng lấn chiếm, tranh chấp kéo dài, không thực hiện nghĩa vụ tài chính như giao đất có thu hồi tiền sử dụng đất, hay thuê đất,” ông Tiến thong tin.

Về hoạt động tổ chức, theo ông Tiến, hiện nay chỉ có một số doanh nghiệp cao su sản xuất, kinh doanh có lãi, còn phần lớn các nông lâm trường quốc doanh hoạt động kém hiệu quả. Đặc biệt, tại một số nơi vẫn còn tình trạng khoán trắng, bỏ hoang đất đai; trong khi trách nhiệm về tài chính đất đai của nông lâm trường quốc doanh còn chưa được thực hiện dẫn tới nợ đọng tài chính kéo dài.

Phân tích cụ thể hơn, ông La Văn Thịnh, Phó Cục trưởng Quản lý cộng sản (Bộ Tài chính) cho biết, nguyên nhân tồn tại của công tác tài chính đối với đất nông-lâm trường là do các nông lâm trường sau khi được chuyển đổi chưa chủ động thực hiện nhiệm vụ rà soát đất đai. Vì vậy, đến nay các nông lâm trường chưa thể chuyển sang thuê đất, giao đất có thu tiền sử dụng đất.

Ngoài ra, “trách nhiệm của các cơ quan chức năng tại địa phương đối với công tác rà soát, đo đạc, cấp sổ đỏ cũng còn hạn chế; công tác đôn đốc các nông lâm trường làm các thủ tục thuê đất vẫn chưa quyết liệt, thiếu sự phối hợp giữa chính quyền, công ty nông-lâm nghiệp và cơ quan chủ quản trong việc giải quyết mâu thuẫn về đất đai,” ông Thịnh nói.

Cần chế độ chính sách đặc thù về tài chính

Để tháo gỡ những vướng mắc, khó khăn nêu trên, ông Nguyễn Văn Chiến, Phó Cục trưởng Cục Đăng ký đất đai đề xuất, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cần có Nghị quyết về việc tăng cường quản lý, sử dụng đất đai tại các nông, lâm trường; tăng cường giám sát trách nhiệm của chính quyền các địa phương trong việc quản lý, sử dụng đất và giải quyết dứt điểm các tồn tại, vi phạm pháp luật đất đai tại các nông, lâm trường.

Mặt khác, ông Chiến cũng đề nghị Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố chỉ đạo các sở, ngành khẩn trương tổ chức việc lập và trình duyệt phương án tổng thể về sắp xếp, đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động của các công ty nông, lâm nghiệp; bố trí kinh phí và thực hiện việc xác định ranh giới sử dụng, đo đạc, lập bản đồ địa chính về đất đai…

Đồng tình quan điểm trên, ông Phùng Đức Tiến, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học công nghệ và môi trường của Quốc hội, cho rằng để tháo gỡ những “bùng nhùng” về đất đai, việc cấp thiết là rà soát lại diện tích đất đai giao khoán, cho thuê tại các nông lâm trường; đồng thời tổng kết các mô hình sản xuất kinh doanh có hiệu quả để phổ biến nhân rộng và đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, phát triển theo chuỗi giá trị...

"Thêm vào đó, hiện tại các nông lâm trường quốc doanh đang gặp khó khăn về vốn đầu tư sản xuất, áp dụng tiến bộ khoa học công nghệ cao, vì thế Nhà nước cần có đánh giá việc tiếp cận chính sách về vốn, tài chính đối với đất đai, nhân lực, hạ tầng phát triển sản xuất...để khuyến khích doanh nghiệp đầu tư trong lĩnh vực này," ông Tiến nêu quan điểm.

Tham gia góp ý tại hội thảo, ông Nguyễn Tiến Sinh, Phó trưởng đoàn Chuyên trách Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Hòa Bình cho rằng, đến thời điểm này, Nhà nước cần tái cơ cấu lại đất nông lâm trường theo hướng “đoạn tuyệt” với cơ chế quản lý theo mô hình chủ quản của Bộ, ngành, để giảm các khoản đầu tư của Nhà nước.

“Trong việc này, nếu Nhà nước cần nắm đất nông lâm trường để sản xuất kinh doanh thì tiếp tục đổi mới, còn nếu không cần nắm thì dứt khoát phải giao cho doanh nghiệp sản xuất kinh doanh, để tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng phát triển bền vững,” ông Sinh chia sẻ.

Vị đại biểu này cũng lưu ý, việc quản lý đất đai hiện nay rất phức tạp. Lỗi là do cơ chế còn chưa rõ ràng. Vì thế, các Bộ, nghành và các cấp chính quyền cần quan tâm, rà soát lại các diện tích đất nông lâm trường; giải quyết các tồn đọng, vướng mắc trong quá trình chuyên đổi quy hoạch, đo đạc địa chính.

Trước tình trạng phá rừng nghiêm trọng ở Đắk Nông, bà Tôn Thị Ngọc Hạnh, Phó trưởng đoàn Chuyên trách Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Đắk Nông cũng kiến nghị Trung ương hỗ trợ nguồn kinh phí, để tỉnh để cân đối, phục vụ cho việc đo đạc, sắp xếp lại các nông lâm trường (công ty lâm nghiệp) theo hướng chuỗi liên kết, phát triển sản xuất./.