Chúng ta rất mừng khi sau năm 1975 và đặc biệt là sau ba mươi năm đổi mới, đô thị của nước ta phát triển rất mạnh mẽ và đều khắp các vùng miền, kể cả vùng sâu, vùng xa khó khăn cách trở. Thế nhưng, chúng ta cũng không thể suy nghĩ trước sự xuống cấp của nhiều đô thị, mà thể hiện rõ nhất ở kiến trúc - bộ mặt của đô thị. Cho đến hôm nay, đã bước vào năm thứ 16 của thế kỷ XXI, nhưng hầu như một công cụ quản lý đô thị quan trọng mà bất kỳ thị trưởng nào trên thế giới cũng đều phải có, thì lại thiếu vắng với chính quyền đô thị nước ta, đấy là thiết kế đô thị. Không có thiết kế đô thị, lại thiếu công khai, minh bạch trong quy hoạch, nên việc quản lý xây dựng đô thị rất khó khăn. Tất cả chỉ dựa vào các quy chế, chính sách quản lý kiến trúc đô thị được soạn thảo trên cơ sở cái gọi là quy hoạch chung đô thị đã được phê duyệt. Mà quy hoạch chung lại rất hay điều chỉnh (thường thì 5 năm một lần, có khi ngắn hơn) để phù hợp với yêu cầu phát triển đô thị (theo nhiệm kỳ quản lý)?! Đây chính là lỗ hổng để xuất hiện những thứ rác kiến trúc, những lợi ích kinh tế của một nhóm người thông qua các dự án BĐS siêu lợi nhuận!

Chúng ta đang chứng kiến sự xuống cấp của văn hóa đô thị non trẻ vừa mới hình thành, phản ánh qua hoạt động trên đường phố. Như giao thông hỗn loạn tại các ngã ba, ngã tư vào các giờ cao điểm. Các vỉa hè bị lấn chiếm công khai để phục vụ lợi ích riêng kéo dài nhiều năm. Các công trình xây dựng sai phép, trái phép và không phép ngày càng công khai và có quy mô cao hơn, to hơn và lớn hơn! Hệ thống mặt nước đô thị bị thu hẹp, bị nhiễm bẩn trầm trọng. Không gian công cộng bị lấn chiếm hay để hoang phí, sử dụng sai mục đích. Đô thị đang phải đối mặt với nạn úng ngập thường xuyên bởi triều cường, mưa lớn. Đã xuất hiện ngày càng tăng các vụ cháy, nổ tại các chung cư cao tầng, khu đô thị mới, trung tâm thương mại, chợ dân sinh gây thiệt hại lớn về người và của cho xã hội. Con người đang thấy bất an khi sống trong đô thị. Bất an về sự xuống cấp thẩm mỹ đô thị bởi sự hỗn loạn trong các hình thức kiến trúc, trong quảng cáo và chiếu sáng đô thị. Bất an về môi trường sống ngày một xấu đi, bệnh về đường hô hấp, về ung thư tăng lên. Bất an về sự hiểm nguy khi tham gia giao thông trên đường phố bằng xe đạp, xe máy, và cả đi bộ…

Quản lý đô thị như hiện nay đang rất cần được đổi mới, đổi mới từ công tác lập quy hoạch phát triển đến công cụ quản lý đô thị. Mà trước hết là các bộ phận chức năng giúp việc của chính quyền đô thị. Xây dựng một đô thị xanh, hiện đại, giàu bản sắc, không gian sống hạnh phúc của con người là mục tiêu cao đẹp mà bất kỳ ai cũng muốn hướng tới. Nhưng để đạt được mục tiêu này đòi hỏi phải có sự chung tay, góp sức của toàn xã hội, mà những người tiên phong không ai khác là chính quyền đô thị các cấp.

Một đoàn tàu sẽ vững vàng tiến về phía trước nếu có một đầu máy khỏe, tràn đầy năng lượng!

KTS Phạm Thanh Tùng