Căn cứ vào công văn nói trên, UBND quận Bình Thủy đã ra quyết định thu hồi đất của một loạt hộ dân. Điều đáng lưu ý là UBND quận Bình Thủy còn thu hồi cả đất không nằm trong dự án. Nhiều hộ dân bị thiệt thòi quyền lợi đã khiếu nại tới nhiều cơ quan, đơn vị.

* Quy hoạch của địa phương chồng lên quy hoạch của trung ương

Ngày 22/6/2009, UBND thành phố Cần Thơ ban hành quyết định số 1846, chấp thuận quy hoạch phần đất có diện tích 54 ha giao cho Công ty cổ phần Him Lam (gọi tắt là Công ty Him Lam) đầu tư xây dựng Khu đô thị tái định cư Cửu Long tại phường Long Hòa, quận Bình Thủy. Phía Tây Nam của dự án giáp với chỉ giới đường đỏ của quốc lộ 91B, cách quốc lộ 91B hiện hữu 30m.

Đây là phần đất dành cho đường bộ (lộ giới quốc lộ 91B) đã được Bộ Giao thông Vận tải quy hoạch đất làm dự án mở rộng quốc lộ 91B giai đoạn 2 từ nhiều năm trước (nhưng đến nay Bộ chưa triển khai đầu tư xây dựng giai đoạn 2).

Nhưng đến ngày 27/5/2010, chủ tịch UBND thành phố Cần Thơ ban hành thêm công văn số 2499 về mở rộng diện tích dự án Khu đô thị tái định cư Cửu Long đến tiếp giáp với quốc lộ 91B hiện hữu, diện tích 19.235 mét vuông, đồng thời giao cho Công ty Him Lam làm chủ đầu tư thực hiện việc bồi thường, giải phóng mặt bằng và xây dựng hạ tầng kỹ thuật. Đáng lưu ý là toàn bộ diện tích 19.235 mét vuông nói trên đều thuộc lộ giới của quốc lộ 91B, thuộc dự án của Bộ Giao thông Vận tải quản lý.

Được biết , phần đất hành lang lộ giới của quốc lộ 91B đến nay vẫn là đất thuộc dự án đã được Bộ Giao thông Vận tải quy hoạch và đã quyết định đầu tư xây dựng từ năm 1995 (thực tế xây dựng giai đoạn 1 năm 2000, hoàn thành năm 2010). Theo quyết định số 356/QĐ-TTg (25/2/2013) của Thủ tướng Chính phủ (phê duyệt điều chỉnh quy hoạch phát triển giao thông vận tải đường bộ Việt Nam đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030) thì quốc lộ 91B sẽ được nâng cấp đạt tiêu chuẩn đường đô thị (dài 16km).

Như vậy, công văn số 2499 của UBND thành phố Cần Thơ đã quy hoạch luôn phần đất mà Bộ Giao thông Vận tải và Chính phủ đã quy hoạch, quy hoạch của cấp dưới chồng lên quy hoạch của cấp trên. Có thể nói, nội dung công văn số 2499 đã “lấn sân” Bộ Giao thông Vận tải, vi phạm Điều 26 và Điều 27 nghị định số 11 (24/2/2010), có hiệu lực từ ngày 15/4/2010). Tại khoản 3, Điều 26, Nghị định nói trên, đã quy định: “Dự án khu đô thị, khu công nghiệp, khu kinh tế, khu dân cư, khu thương mại dịch vụ và các công trình khác phải xây dựng theo quy hoạch đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt và có hệ thống đường gom nằm ngoài phạm vi đất dành cho đường bộ. Chủ đầu tư dự án chịu trách nhiệm xây dựng hệ thống đường gom, không được sử dụng đất dành cho đường bộ để làm công trình phụ trợ, đường đấu nối…”. Nhưng không hiểu tại sao UBND thành phố Cần Thơ lại “ưu ái” giao cho Công ty Him Lam 19.235 m2 để xây dựng cơ sở hạ tầng, trong khi phần đất này đã thuộc dự án Bộ Giao thông Vận tải quản lý.

Tại điểm b, Điều 27, Nghị định 11 (24/02/2010) còn quy định: “Bộ Giao thông Vận tải chấp thuận đối với công trình thiết yếu trên hệ thống đường quốc lộ, đường cao tốc”. Việc UBND thành phố Cần Thơ giao đất lộ giới thuộc quốc lộ 91B theo quy định thì phải được sự chấp thuận của Bộ Giao thông Vận tải. Đến nay, chưa có văn bản nào của Bộ Giao thông Vận tải cho phép thành phố Cần Thơ xây dựng cơ sở hạ tầng trên hành lang lộ giới thuộc quốc lộ 91B, nhưng UBND thành phố Cần Thơ đã cho phép Công ty Him Lam thực hiện.

* Bồi thường không thỏa đáng

Ngày 22/6/2009 UBND thành phố Cần Thơ cũng ban hành quyết định số 1850 về việc phê duyệt đồ án quy hoạch chi tiết xây dựng, tỷ lệ 1/500 Khu đô thị tái định cư Cửu Long và nêu rõ: Quy hoạch 2 khu chức năng ở riêng biệt là khu chung cư thấp tầng và cao tầng, bố trí dọc theo quốc lộ 91B, phần này nhà đầu tư (Công ty Him Lam) sẽ đầu tư xây dựng và kinh doanh; phần diện tích còn lại bố trí dạng nhà ở liên kế tái định cư và giao lại cho thành phố để bố trí nhà ở tái định cư.

Tại khoản 2, Điều 40 của Luật Đất đai 2003 có quy định rõ: “Đối với dự án sản xuất kinh doanh phù hợp với quy hoạch sử dụng đất đã được xét duyệt thì nhà đầu tư được nhận chuyển nhượng, thuê quyền sử dụng đất, nhận góp vốn bằng quyền sử dụng đất của các tổ chức kinh tế, hộ gia đình, cá nhân mà không phải thực hiện thủ tục thu hồi đất”. Khi dự án không thuộc diện nhà nước thu hồi đất thì theo Khoản 2, Điều 28 về áp dụng thủ tục thu hồi đất, theo Nghị định số 69 (20/8/2009) có hướng dẫn: “Đối với dự án đầu tư sử dụng đất không thuộc trường hợp Nhà nước thu hồi đất thì không phải làm thủ tục thu hồi đất; sau khi được giới thiệu địa điểm, chủ đầu tư và người sử dụng đất thỏa thuận theo hình thức chuyển nhượng, cho thuê, góp vốn bằng quyền sử dụng đất và làm thủ tục chuyển mục đích sử dụng đất đối với trường hợp thay đổi mục đích sử dụng đất”. Như vậy, các quyết định thu hồi đất của UBND quận Bình Thủy là sai Luật Đất đai (2003).

Bên cạnh đó, giá bồi thường đối với những gia đình bị thu hồi đất cũng không thỏa đáng, thấp hơn nhiều so với giá thị trường, khiến bà con bức xúc . Bà Võ Kim Tuyến (ngụ số 138/40D, Phạm Ngũ Lão, phường An Hòa, quận Ninh Kiều) có thửa đất (đã xây nhà) diện tích 90m2, giá thị trường gần 450 triệu đồng, nhưng chỉ được tính giá bồi thường là 96 triệu đồng. Đất của các hộ dân ở tổ 7, khu vực Bình An, cách mặt tiền quốc lộ 91B vài trăm mét cũng chỉ được tính giá bồi thường 700 ngàn đồng/m2, đất nông nghiệp lại càng thấp hơn với 150 nghìn đồng/m2, chỉ bằng từ 1/6 đến 1/3 giá đất mà họ đã mua.

Đáng chú ý là trường hợp của ông Nguyễn Ngọc Châu, ngụ số 1/10 Phạm Ngũ Lão, phường Thới Bình, quận Ninh Kiều). Ngày 14/6/2013, UBND quận Bình Thủy ra quyết định thu hồi 478,1m2 đất của ông Châu để phục vụ dự án xây dựng Khu đô thị tái định cư Cửu Long. Thửa đất này giá thị trường là 250 triệu đồng mỗi mét chiều ngang, nhưng giá bồi thường chỉ có 50 triệu đồng mỗi mét chiều ngang. Đáng lưu ý là trong 478,1m2 đất nêu trên, có 282,6m2 không thuộc diện bị thu hồi vì nằm ngoài quy hoạch, nhưng vẫn bị UBND quận Bình Thủy thu hồi và tính giá bồi thường chỉ 1,2 triệu đồng/m2 trong khi giá thị trường là 4,67 triệu đồng/m2.

Những hộ này đã gửi đơn khiếu nại đến nhiều cơ quan chức năng, nhưng đến nay nguyện vọng của họ vẫn chưa được giải quyết thỏa đáng. Việc UBND quận Bình Thủy thu hồi đất thay cho nhà đầu tư và thu hồi cả đất nằm ngoài quy hoạch, bồi thường không thỏa đáng, đang gây bức xúc dư luận tại địa phương.