Nhà đầu tư và khách hàng biểu tình tại trụ sở chính của Evergrande

Nguy cơ dồn dập

Những tin tức tồi tệ về Evergrande đang làm chao đảo thị trường bất động sản vốn đã lung lay của Trung Quốc, gia tăng áp lực lên các nhà phát triển khác, và làm đảo lộn lĩnh vực đang chiếm hơn 1/4 sản lượng kinh tế của Trung Quốc. Sự bất bình của người mua nhà sẽ tăng lên trong giai đoạn chính trị nhạy cảm của Trung Quốc.

Trong khi đó, sự căng thẳng của thị trường tín dụng đang chuyển từ Evergrande sang các doanh nghiệp và ngân hàng lớn hơn. Các nhà đầu tư toàn cầu đã bắt đầu bán tháo chứng khoán và trái phiếu Trung Quốc. Trong vòng 15 tháng tính đến tháng 6/2021, họ đã mua 527 tỷ USD chứng khoán và trái phiếu của quốc gia này.

Mặc dù không thể biết chắc điều gì sẽ xảy ra nếu Bắc Kinh không giải cứu Evergrande, nhưng các nhà quan sát đang đưa ra các kịch bản xấu nhất mà Trung Quốc phải gánh chịu nếu Evergrande sụp đổ.

Shen Meng, Giám đốc Chanson & Co., một ngân hàng đầu tư có trụ sở tại Bắc Kinh, cho biết: “Là nhà phát triển lớn nhất Trung Quốc, vụ phá sản của Evergrande sẽ gây ra nhiều vấn đề cho toàn bộ lĩnh vực bất động sản của quốc gia này”.

“Các nỗ lực thu hồi nợ của các bên liên quan sẽ dẫn đến việc bán tháo tài sản và làm giá nhà đất bị ảnh hưởng. Biên lợi nhuận trên toàn bộ chuỗi cung ứng sẽ bị siết chặt. Thị trường vốn cũng sẽ bị bán tháo khi nhà đầu tư hoảng loạn”.

Nguy cơ đã hiển hiện trước mắt. Lợi tức trái phiếu rác của Trung Quốc đã tăng lên mức cao nhất trong 18 tháng và cổ phiếu của các công ty bất động sản lao dốc sau khi Evergrande bị hạ xếp hạng tín nhiệm và yêu cầu ngừng giao dịch trái phiếu trong nước. Một số ngân hàng ở Trung Quốc dường như đang tích trữ đồng Nhân dân tệ với giá cao nhất trong gần 4 năm, một dấu hiệu cho thấy họ có thể đang chuẩn bị “siết chặt thanh khoản trong khủng hoảng”.

Bất ổn xã hội

Tại Quảng Châu, người mua nhà đã bao vây một văn phòng nhà ở vào tuần trước để yêu cầu Evergrande khởi động lại việc xây dựng. Các nhà đầu tư bất mãn đã tập trung tại trụ sở chính của Evergrande ở Thâm Quyến trong ba ngày liên tiếp vào tuần này. Nhiều cuộc biểu tình phản đối nhà phát triển này cũng diễn ra trên khắp Trung Quốc.

Khách hàng biểu tình tại các văn phòng của Evergrande trên khắp Trung Quốc

Tính đến cuối tháng 6, Evergrande đã nhận 1,3 nghìn tỷ Nhân dân tệ (tương đương 202 tỷ USD) tiền trả trước từ người mua nhà cho 1,4 triệu bất động sản.

Hao Hong, chiến lược gia trưởng tại Bocom International, cho biết: “Nếu Evergrande phải bán hàng tồn kho của mình ra thị trường để trả nợ, thì điều đó sẽ “kéo giá bất động sản toàn quốc giảm xuống đáng kể”.

Trong nhiều năm qua, người dân Trung Quốc luôn được khuyến khích mua nhà như một khoản đầu tư và tiết kiệm. Bất động sản chiếm tới 40% tài sản hộ gia đình tại đây. Việc mua một hoặc hai ngôi nhà là điều phổ biến. Trong khi các nước phương Tây lên án giá nhà và giá thuê nhà tăng, người dân nơi đây lại không hài lòng nếu giá nhà giảm.

Fraser Howie, một nhà phân tích độc lập về tài chính Trung Quốc, cho biết: “Vì phần lớn tài sản của mọi người đã nằm trong bất động sản, mức giả chỉ giảm 10% cũng sẽ là một cú hích nghiêm trọng. Nó chắc chắn sẽ đánh gục hy vọng, ước mơ và kỳ vọng của người dân về tài sản”.

Một điểm đáng chú ý khác là liệu Evergrande có thể hoàn trả các sản phẩm quản lý tài sản có lợi suất cao mà họ đã bán cho hàng nghìn nhà đầu tư nhỏ lẻ, bao gồm nhiều nhân viên của họ, hay không. Theo trang tin Caixin, khoảng 40 tỷ Nhân dân tệ trong số này sẽ được Evergrande hoàn trả bằng cách bán bớt tài sản, bao gồm cả cổ phần trong các công ty quản lý tài sản và ô tô điện. Nhưng đến nay, mọi việc vẫn chưa có tiến triển.

Thị trường vốn

Evergrande là công ty phát hành trái phiếu đô la có lợi suất cao lớn nhất ở Trung Quốc, chiếm 16% lượng trái phiếu lưu hành, theo các nhà phân tích của Bank of America. Nếu Evergrande sụp đổ, tỷ lệ vỡ nợ trên thị trường này của Trung Quốc sẽ tăng vọt từ 3% lên 14%.

Nhà đầu tư biểu tình tại văn phòng của Evergrande để đòi lại tiền từ các sản phẩm quản lý tài sản

Dù Bắc Kinh đang thoải mái hơn khi “bỏ rơi” các doanh nghiệp yếu kém, nguồn vốn ra nước ngoài tăng đột biến sẽ khiến cán cân tài chính quốc gia lệch lạc. Điều này cũng làm suy yếu niềm tin của nhà đầu tư toàn cầu vào các công ty Trung Quốc nhất là khi chính phủ đang muốn thu hút các nhà đầu tư nước ngoài. Lợi tức trái phiếu đô la Mỹ của Trung Quốc đang ở mức gần 14%, tăng từ khoảng 7,4% trong tháng Hai.

Ảnh hưởng từ sự sụp đổ của Evergrande lớn hơn ở khu vực đại lục, nơi thị trường tín dụng có quy mô gấp khoảng 15 lần với 12 nghìn tỷ đô la. Sự sụp đổ có thể buộc các ngân hàng phải cắt giảm lượng tiền dự trữ, thậm chí đóng băng thị trường tiền tệ và hệ thống tài chính Trung Quốc. Trong cuộc khủng hoảng tín dụng đó, chính phủ hoặc ngân hàng trung ương có thể sẽ buộc phải hành động.

Các ngân hàng tham gia vào hoạt động cho vay bất động sản có thể chịu áp lực, dẫn đến gia tăng các khoản nợ xấu. Theo Fitch Ratings, các ngân hàng cho Evergrande vay ít hơn hoặc các nhà phát triển yếu kém khác có thể phải đối mặt với sự gia tăng “đáng kể” về các khoản nợ xấu trong trường hợp tập đoàn này vỡ nợ.

Ảnh hưởng kinh tế

Các nguy cơ từ Evergrande xuất hiện vào thời điểm nền kinh tế Trung Quốc đang tăng trưởng chậm lại. Các biện pháp kiểm soát tích cực nhằm hạn chế sự bùng phát của Covid-19 đang làm tổn hại đến chi tiêu bán lẻ và du lịch. Trong khi đó, chính phủ cũng đang siết chặt quản lý lĩnh vực bất động sản.

Nhiều khách hàng sẽ mất trắng nếu Evergrande không thể bàn giao nhà

Dữ liệu tuần này cho thấy doanh số bán nhà toàn quốc đã giảm 20% trong tháng 8 so với một năm trước đó, mức giảm mạnh nhất kể từ khi Covid-19 bùng phát vào đầu năm ngoái.

Theo Macquarie Group Ltd., các ưu tiên hiện tại của Trung Quốc là thúc đẩy “thịnh vượng chung” và ngăn chặn việc chấp nhận rủi ro quá mức. Điều này có nghĩa là chính phủ sẽ không nới lỏng các hạn chế với ngành bất động sản trong năm nay. Lĩnh vực này tiếp tục sẽ là rào cản cho sự phát triển kinh tế của Trung Quốc trong năm tới, bất chấp việc các nhà lập pháp có thể nới lỏng hạn chế để bảo vệ mục tiêu tăng trưởng.

Biến động của thị trường bất động sản của Trung Quốc sẽ không chỉ làm chậm nền kinh tế trong nước mà còn gây ra những hậu quả mang tính toàn cầu. Hoạt động xây dựng tại Trung Quốc, chiếm khoảng1/4 quy mô nền kinh tế, sẽ đình trệ trong vài năm tới nếu Evergrande sụp đổ. Điều này sẽ làm giảm tăng trưởng GDP và nhu cầu hàng hóa, từ đó gây ra tác động đến việc giảm lạm phát trên toàn cầu.

Chính phủ Trung Quốc có “ôm bom”?

Hiện tại, Shen và gần như tất cả các chủ ngân hàng, nhà phân tích và nhà đầu tư khác được phỏng vấn đều dự đoán chính phủ sẽ cơ cấu lại khoản nợ 300 tỷ đô la của Evergrande để giảm tối đa các rủi ro về mặt hệ thống. Các thị trường cũng cho thấy tín hiệu tương tự. Chỉ số Shanghai Composite đang ở mức thấp hơn 3% so với mức cao nhất trong sáu năm. Đồng Nhân dân tệ đang giao dịch gần mức mạnh nhất trong ba tháng so với đồng đô la.

Khách hàng biểu tình bên ngoài sảnh văn phòng Evergrande tại Thâm Quyến để đòi trả lại tiền

Tuy nhiên, không có gì đảm bảo cuộc giải cứu sẽ thành công. Chính phủ Trung Quốc từng cứu nguy cho thị trường chứng khoán vào năm 2015. Họ thừa hiểu rất khó để kiểm soát kết quả, ngay cả trong một hệ thống mà chính phủ điều hành hầu hết các ngân hàng và có đủ khả năng gây áp lực lên các chủ nợ, nhà cung cấp và đối tác.

Cơ quan quản lý tài chính hàng đầu của Trung Quốc đã thúc giục nhà sáng lập Evergrande, tỷ phú Hui Ka Yan, phải giải quyết quả bom nợ khổng lồ này. Tuy nhiên, các nhà chức trách vẫn chưa rõ liệu chính phủ có cho phép tái cơ cấu nợ hay tuyên bố phá sản hay không. Theo một số nguồn tin, các ngân hàng cho Evergrande vay nhiều nhất đã nhận được thông báo rằng tập đoàn này không thể thanh toán lãi suất đến hạn vào ngày 20 tháng 9.

Kết cục của Evergrande có thể phụ thuộc phần lớn vào cách Trung Quốc quyết định cân bằng mục tiêu duy trì sự ổn định xã hội và tài chính hay tiếp tục chiến dịch giảm thiểu rủi ro về đạo đức đã theo đuổi nhiều năm. Thời điểm này càng đặc biệt khó khăn khi Trung Quốc phải đối mặt với suy thoái kinh tế, các cuộc trấn áp khu vực kinh tế tư nhân và căng thẳng với Mỹ. Họ cũng đang hướng đến giai đoạn cải tổ lãnh đạo 5 năm một lần vào năm 2022.

“Chính phủ phải rất, rất cẩn thận trong việc cân đối hỗ trợ cho Evergrande. Bất động sản là bong bóng lớn nhất tại Trung Quốc. Bất kỳ quyết định nào cũng có thể gây rủi ro cho toàn bộ nền kinh tế Trung Quốc”, Yu Yong, cựu quản lý của Ủy ban Điều tiết Bảo hiểm và Ngân hàng Trung Quốc và hiện là giám đốc rủi ro của Quỹ Tái bảo hiểm Nông nghiệp Trung Quốc cho biết.