Khu đô thị cổ Hội An trước đây vốn là một thương cảng lớn. Trên bến dưới thuyền chính là nơi sinh sống và làm ăn của đại bộ phận thương gia Hoa Kiều. Trong khoảng thời gian này, người Hoa đã cho xây dựng nên các hội quán để làm nơi sinh hoạt tâm linh chung cho cộng đồng sinh sống tại đây.

Cho đến nay, những công trình kiến trúc này vẫn còn nguyên vẹn và mang đậm dấu ấn thời gian, góp phần làm nên nét đặc trưng của khu phố cổ Hội An trong lòng khách thập phương. Chỉ mất chưa đến 1 giờ đồng hồ là du khách có thể tham quan được trọn vẹn cả 5 kiến trúc Hội quán cổ, bắt đầu từ đường Nguyễn Duy Hiệu cho đến hết con đường Trần Phú – trục đường trung tâm nhất của Hội An.

Hội quán Quảng Đông

Hội quán Quảng Đông hay còn gọi là Hội quán Quảng Triệu, tọa lạc tại số 176 Trần Phú. Đây là một hội quán thuộc phố cổ Hội An, được xây dựng vào năm 1885. Ban đầu, nơi đây là để thờ Thiên Hậu Thánh Mẫu và Đức Khổng Tử, sau năm 1911 được chuyển sang thờ Quan Công và Tiền Hiền.

Hội quán Quảng Đông là sự kết hợp hài hòa giữa các chất liệu gỗ, đá trong

Hội quán này có kiến trúc khá đẹp, đây là sự kết hợp hài hòa giữa các chất liệu gỗ, đá trong. Kết cấu có tính chịu lực cùng với những họa tiết được trang trí công phu với các nét chạm trổ tinh xảo mang lại cho công trình một vẻ đẹp lộng lẫy, uy nghiêm.

Khoảng giữa sân còn có hồ nước lớn, đắp nổi hình rồng uốn lượn uyển chuyển theo tích “lý ngư hoá long”. Nơi đây hiện hiện còn lưu giữ nhiều hiện vật bằng gốm sứ, các hình tượng mô phỏng lại các vở tuồng về văn hóa và nhiều văn bản ghi lại cuộc sống của cộng đồng người Quảng Đông ở Hội An.

Hội quán Dương Thương

Hội quán Dương Thương hay còn gọi là hội quán Ngũ Bang hay Trung Hoa, nằm tại số 64 Trần Phú . Được xây dựng từ năm 1741 với sự đóng góp của các thương nhân thuộc 5 bang: Phúc Kiến, Triều Châu, Quảng Đông, Gia Ứng, Hải Nam. Đây là nơi thờ Thiên Hậu Ngũ Bang và là nơi sinh hoạt đồng hương của những người Hoa ở Việt Nam.

Hội quán Dương Thương được người Hoa xây dựng sớm nhất tại Hội An. Nơi đây được thiết kế theo lối kiến trúc mang đậm phong cách Trung Hoa, . Mặc dù đã trải qua nhiều lần trùng tu nhưng về cơ bản vẫn giữ nguyên gốc theo lối kiến trúc nguyên thuỷ ban đầu của nó.

Bên trong hội quán có ba tấm bia đá dùng để ghi chép lại về xuất xứ, hay những lần trùng tu, đổi tên gọi và đề cập đến những món bảo vật là chiếc đỉnh sắt 500 năm tuổi. Ngoài ra, hội quán còn thờ thần Thiên Lý Nhãn, Thuận Phong Nhĩ và những mô hình thuyền buồm, mẫu thuyền được người Hoa dùng làm phương tiện hàng hải để giao thương.

Hội quán Dương Thương được thiết kế theo lối kiến trúc mang đậm phong cách Trung Hoa

Hội quán Phước Kiến

Trong 5 hội quán cổ thì Phước Kiến nằm ở số 46 Trần Phú là hội quán lớn nhất và được nhiều du khách biết đến nhất. Tương truyền rằng, tiền thân của hội quán là một gian miếu nhỏ có thờ pho tượng Thiên Hậu Thánh Mẫu vào năm 1697. Sau nhiều lần trùng tu, nơi đây càng trở nên rực rỡ và khang trang hơn.

Công trình có kiến trúc ở đây được thiết kế theo kiểu chữ Tam kéo dài từ đường Trần Phú đến Phan Chu Trinh. Theo thứ tự: tự lần lượt từ cổng tam quan, sân, đến hai dãy nhà Đông Tây, chính điện, sân sau và hậu điện.

Hội quán Phước Kiến – Hội An

Hội quán Hải Nam

Hội quán Hải Nam hay còn được gọi là Quỳnh Phủ hội quán, tọa lạc tại số 10 Trần Phú được Hoa kiều của bang Hải Nam – Trung Quốc đóng góp tiền và cho tiến hành xây dựng vào năm 1875. Đây chính là nơi sinh hoạt cộng đồng của người Hải Nam và Gia Ứng ở Hội An.

Tại hội quán có thờ 108 thương nhân người Hoa – những người đã bị chết oan do quan quân nhà Nguyễn tưởng nhầm đó là tàu của giặc cướp nên đã nã đại bác bắn chìm thuyền. Sau khi được điều tra rõ sự tình, vua Tự Đức đã sắc phong họ là những “Nghĩa Liệt Chiêu ứng” và cho phép xây đền thờ cúng để thờ cúng.

Hội quán Hải Nam được xây dựng theo lối kiến trúc hình chữ quốc với quy mô rộng lớn bao gồm: Nhà tiền điện, chính điện và 2 nhà Đông, Tây lang. Khu chính điện được tạo dựng theo quy mô tương đối lớn với các hàng cột lớn đứng trên những chân tảng được làm bằng đá cẩm thạch.

Hội quán Hải Nam được xây dựng theo lối kiến trúc hình chữ quốc

Các khám thờ trong khu chính điện được điêu khắc một cách tinh vi thể hiện sự tài tình, giàu nghệ thuật trong kỹ thuật điêu khắc truyền thống thời điểm bấy giờ. Đặc biệt, án thờ ở gian giữa với cảnh sinh hoạt tam giới “trời, đất, thuỷ cung” được chạm khắc nổi và có mạ vàng hết sức lộng lẫy, uy nghi.

Hội quán Triều Châu

Hội quán nằm tại số 157 Nguyễn Duy Hiệu, mang trong mình một dáng vẻ trầm lắng, lặng lẽ theo thời gian. Nơi đây được cộng đồng người Hoa gốc Triều Châu xây dựng vào năm 1845 để làm nơi sinh hoạt cộng đồng và để thờ thần Phục Ba – vị thần chuyên chế ngự sóng gió, giúp cho việc đi lại và buôn bán của những người dân trên biển được bình yên, thuận buồm xuôi gió.

Đây là một trong những công trình có giá trị vô cùng đặc biệt trong quần thể kiến trúc hội quán tại đô thị cổ Hội An. Những bộ khung gỗ, các khám thờ cho đến hệ cửa đều được trạm gỗ với những họa tiết được chạm trổ vô cùng sắc sảo.

Hội quán Triều Châu – Công trình kiến trúc cổ tại Hội An

Những họa tiết được trang trí theo các điển tích, truyền thuyết dân gian hay những tác phẩm được đắp nổi bằng sành sứ rất công phu nằm trên các bờ nóc, bờ chảy. Hằng năm, vào ngày 16 tháng Giêng âm lịch là Hội quán có tổ chức lễ cúng Nguyên tiêu và giỗ tổ tiền hiền rất linh đình, với sự tham gia của đông đảo những người dân Hoa gốc Triều Châu ở Hội An và còn cả cư dân các địa phương lân cận như Huế, Đà Nẵng, Quảng Ngãi…