Tháng 9/2021, Công an tỉnh Lào Cai ra quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can đối với ông Nguyễn Mạnh Thừa, Giám đốc Công ty TNHH Xây dựng thương mại Lilama về tội “vi phạm quy định về nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên”, quy định tại Điều 227 Bộ luật Hình sự năm 2005.

Đây là diễn biến tiếp theo trong vụ việc đã được Thanh tra Chính phủ kết luận từ năm 2017 về việc chấp hành chính sách pháp luật trong công tác quản lý, khai thác, chế biến khoáng sản trên địa bàn tỉnh Lào Cai giai đoạn 2005 -2015.

Theo tìm hiểu, cuối năm 2017, trong kết luận của TTCP đã nêu, đoàn thanh tra thực hiện kiểm tra công tác quản lý nhà nước đối với khoáng sản và hoạt động khoáng sản trên địa bàn tỉnh. Nổi bật là các nội dung liên quan đến việc ban hành các văn bản quy phạm pháp luật, công tác quy hoạch, giới thiệu địa điểm, việc thẩm định dự án, cấp phép và cho thuê đất khai thác, chế biến khoáng sản...

Chọn nơi có quặng giới thiệu xây nhà hàng, khách sạn

TTCP trực tiếp thanh tra việc khai thác, chế biến khoáng sản của 8 dự án trên địa bàn tỉnh. Nổi bật trong số đó là dự án xây dựng khách sạn, nhà hàng công ty TNHH Xây dựng Thương mại Lilama (Công ty Lilama).

Theo TTCP, ngày 27/4/2009, dự án trên được UBND tỉnh Lào Cai cấp giấy chứng nhận đầu tư cho Công ty Lilama thực hiện với tổng mức đầu tư hơn 25 tỷ đồng trên diện tích 3,77 ha thuộc xã Đồng Tuyển, TP Lào Cai.

Hiện trạng khai trường 18 nơi Cty Lilama đã tận thu quặng apatit sai phép và bị khởi tố. Ảnh: ND-Báo Thanh tra

Phần diện tích 3,77 ha thực hiện dự án xây khách sạn, nhà hàng của Công ty Lilama nằm trong quy hoạch thăm dò khai thác quặng Apatit theo quyết định của Bộ Công thương năm 2008.

Trong quá trình thực hiện dự án, phát hiện có quặng dưới nền đất nên Công ty Lilama đã báo cáo và UBND tỉnh thu hồi giấy chứng nhận đầu tư nêu trên.

Ngày 11/4/2012, UBND tỉnh Lào Cai có văn bản giao Công ty Apatit Việt Nam san tạo lại các điểm dễ sạt lở và tận thu số quặng nằm trên diện tích 3,77ha.

Tuy nhiên, bằng cách nào đó, Sở Xây dựng tỉnh Lào Cai sau đó có thông báo số 99 ngày 18/8/2012 và thông báo số 01 ngày 3/1/2013, giới thiệu địa điểm cho Công ty Lilama lập dự án nhà hàng, khách sạn tại khu vực này.

Việc giới thiệu địa điểm nêu trên đã được TTCP kết luận là không phù hợp với quy hoạch sử dụng đất, vì diện tích 3,77ha này nằm trong vùng quy hoạch, thăm dò khai thác và tuyển quặng Apatit theo quyết định ngày 18/8/2008 của Bộ Công thương và thuộc khai trường số 18 của quy hoạch.

Chưa hết, dù việc giới thiệu địa điểm xây dựng nhà hàng, khách sạn nêu trên là không phù hợp với quy hoạch sử dụng đất, UBND tỉnh Lào Cai lại tổ chức các cuộc họp để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai dự án.

Cụ thể, ngày 3/12/2012, UBND tỉnh Lào Cai ban hành văn bản về việc tháo gỡ vướng mắc liên quan đến dự án trên.

Đáng lưu ý, văn bản này có nội dung nêu rõ, "diện tích 3,77 ha trong đó có 0,65 ha phía Tây bắc nằm ngoài khu vực cấm, còn lại 3,12 ha nằm trong khu vực cấm hoạt động khoáng sản do đó cho phép công ty điều chỉnh lại diện tích xây dựng dự án lấy chiều bám theo mặt đường QL4D để tiếp tục thực hiện dự án nhà hàng, khách sạn".

Văn bản của UBND tỉnh Lào Cai cũng nói rõ "Đối với phần đuôi khai trường 18 chỉ cho phép làm khuôn viên của dự án và trồng cây xanh".

Từ việc chấp thuận và tháo gỡ này, chưa đầy nửa tháng sau, ngày 17/12/2012, UBND tỉnh Lào Cai cấp giấy chứng nhận đầu tư cho Công ty Lilama thực hiện dự án khách sạn, nhà hàng với diện tích, quy mô và tổng mức đầu tư như đã nêu ở trên.

Đến ngày 29/3/2013, UBND tỉnh Lào Cai đã có quyết định cho phép chuyển mục đích sử dụng đất với toàn bộ diện tích 3,7ha gồm: gần 3,43 ha đất rừng sản xuất 1.316m2 đất nuôi trồng thủy sản, 1.291m2 đất thủy lợi, còn lại là đất trồng cây lâu năm tại xã Đồng Tuyển để thực hiện dự án nhà hàng, khách sạn.

Tháng 4/2013, Sở TNMT tỉnh Lào Cai và Công ty Lilama ký hợp đồng thuê đất.

Duyệt xây nhà hàng, khách sạn rồi lại cho khai thác quặng

Cũng theo kết luận của TTCP, ngày 20/5/2013, UBND tỉnh Lào Cai tiếp tục có văn bản số 1717 cho phép Công ty Lilama thu gom, tận thu Apatit.

Quyết định cho thu gom, tận thu Apatit nêu trên mâu thuẫn với chính nội dung văn bản ngày 3/12/2012 của UBND tỉnh Lào Cai, trong đó có lưu ý: "diện tích 3,77 ha trong đó có 0,65 ha phía Tây bắc nằm ngoài khu vực cấm, còn lại 3,12 ha nằm trong khu vực cấm hoạt động khoáng sản do đó cho phép công ty điều chỉnh lại diện tích xây dựng dự án lấy chiều bám theo mặt đường QL4D để tiếp tục thực hiện dự án nhà hàng, khách sạn. Đối với phần đuôi khai trường 18 chỉ cho phép làm khuôn viên của dự án và trồng cây xanh".

Theo TTCP, trong thực tế trên diện tích 3,77ha mặt bằng xây dựng khách sạn, nhà hàng, Công ty Lilama đã thu được hơn 1,363 triệu tấn quặng Apatit với số tiền thu được từ việc bán quặng là hơn 379 tỷ đồng.

"Việc UBND tỉnh Lào Cai có văn bản cho phép Công ty Lilama tận thu, thu gom Apatit là chưa đúng quy định tại điều 65 (quy định khai thác khoáng sản ở khu vực có dự án đầu tư xây dựng công trình) và điều 67 (quy định về tận thu khoáng sản) của Luật khoáng sản năm 2010 (tận thu chỉ được thực hiện khi đóng cửa mỏ)", kết luận thanh tra nêu.

TTCP xác định, UBND tỉnh Lào Cai cho phép Công ty Lilama thực hiện dự án nhà hàng, khách sạn nhưng thực tế là lợi dụng việc thực hiện dự án để khai thác Apatit trái phép. Người chịu trách nhiệm với các sai phạm trên theo TTCP thuộc về Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai, Phó chủ tịch UBND tỉnh trực tiếp phụ trách, Giám đốc các sở TNMT, Xây dựng giai đoạn 2010-2013 cùng các sở, đơn vị tham mưu cho UBND tỉnh cho phép Công ty Lilama tận thu, thu gom quặng Apatit.

Giao cho đối tượng bị thanh tra xử lý vi phạm

Liên quan đến sai phạm trong việc cho phép Công ty Lilama tận thu trái quy định quặng Apatit, trong bản kết luận thanh tra do Phó Tổng thanh tra Nguyễn Văn Thanh ký đã kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo giao Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai xử lý các vấn đề liên quan.

Cụ thể, xác định trách nhiệm và nghiêm túc kiểm điểm theo thẩm quyền đối với lãnh đạo UBND tỉnh, các cơ quan, cá nhân có liên quan trong việc cho phép Công ty Lilama thực hiện dự án xây khách sạn và chủ trương cho tận thu quặng Apatit nhưng không kiểm tra, bảo đảm việc khai thác theo đúng quy định.

Có hình thức kỷ luật với lãnh đạo Sở TN&MT giai đoạn 2009-2012 đã buông lỏng kiểm tra, giám sát khi Công ty Lilama xây khách sạn và tận thu quặng không đúng quy định. Đồng thời chỉ đạo công an tỉnh xác minh, làm rõ và xử lý những sai phạm của Công ty Lilama trong việc tận thu quặng.

Một nguồn tin thuộc khối nội chính cho VietNamNet biết, kết luận thanh tra xác định rõ đối tượng được thanh tra là tỉnh Lào Cai, đồng thời khẳng định các vi phạm xảy ra tại dự án của Công ty Lilama có trách nhiệm của chính quyền tỉnh Lào Cai.

Nguồn tin trên cho biết, thay vì giao cho cơ quan cấp trên xử lý vi phạm, TTCP lại chuyển vụ việc cho UBND tỉnh Lào Cai tổ chức thực hiện làm rõ trách nhiệm của lãnh đạo UBND tỉnh và các sở, ngành trong việc tham mưu để Công ty Lilama khai thác trái phép triệu tấn quặng. Đây là một trong những nguyên nhân khiến cho việc công bố kết luận thanh tra từ tháng 12/2017 nhưng đến tháng 9/2021 (gần 4 năm sau) cơ quan công an tỉnh Lào Cai mới ra quyết định khởi tố.